بسم الله الرحمن الرحیم
8 رجب 1440 هـ برابر با 24 اسفند ۱۳۹۷ هـ و 15/٣/٢٠١٩ م
مطالب مهم خطبه اول: مناسبتهای ماه رجب / خلاصهای از سیره امام جواد(ع) / لقب جواد / بر آستان بخشندگی / پیشگامی علما.
مطالب مهم خطبه دوم: حرفوحدیث درباره فساد / پرونده آوارگان / هدف قرار گرفتن غزه / هزینه جنگهای عربی / خوشآمد و محکومیت.
خطبه اول:
خداوند سبحانه و تعالى میفرماید: «فِي بُيُوتٍ أَذِنَ الله أَن تُرْفَعَ وَيُذْکرَ فِيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فِيهَا بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ* رِجَالٌ لَّا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَيْعٌ عَن ذِکرِ الله وَإِقَامِ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءِ الزَّکاةِ يَخَافُونَ يَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِيهِ الْقُلُوبُ وَالْأَبْصَارُ * لِيَجْزِيَهُمُ الله أَحْسَنَ مَا عَمِلُوا وَيَزِيدَهُم مِّن فَضْلِهِ وَالله يَرْزُقُ مَن يَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ» صدق الله العظيم.
یکی از برکات الهی برای ما این فرصتهای زمانی هستند که در هر سال تکرار میشوند. باید برای الهام گیری، عبرتآموزی و توشه برداری در این مناسبتها درنگی داشته باشیم.
مناسبتهای ماه رجب
ماه رجب شاهد مناسبتهای عزیزی است که اگر خداوند بخواهد به مرور آنها میپردازیم. از جمله این مناسبتها سالروز اسراء و معراج پیامبر است. چرا که خداوند پیامبر خود را از مسجد الحرام به مسجد الاقصی سیر داد. از مناسبتهای دیگر مبعث شریف نبوی است. خداوند از میان بشر، حضرت محمد(ص) را برگزید تا خاتم پیامبران و رحمتی برای جهانیان باشد. ولادتهایی هم در این ماه روی داده است که در رأس آنها ولادت امیرالمؤمنین علی(ع) و امام باقر(ع) و امام جواد(ع) است.
باید خاطر نشان کنیم که جشن گرفتن این مناسبتها و خصوصاً ولادتها دو جنبه دارد: یکی جنبه عاطفی است که نشان دهنده محبت، ولاء و پیوند ما نسبت به ائمه(ع) است. دیگری جنبه تربیتی و آموزشی آن است که باعث میشود ما این بزرگواران را اسوه، الگو و نمونههای قابل اقتدای خود قرار دهیم. دانشمندان عرصه تعلیم و تربیت همیشه بر اهمیت وجود اسوه در زندگی انسان تأکید کردهاند. برای که انسان از آنان الهام بگیرند و از این راه رفتارها، موضع گیریها و مبانی خود را با آنان مقایسه کنند؛ بنابراین الگوی برای انسان به مثابه سوپاپ امنیت، هدایت و نور است.
از این رو عزیزان! ما الگوهای پرفیضی بهرهمند هستیم که بهترین بیانگر کتاب، احکام و روش الهی هستند.
خلاصهای از سیره امام جواد(ع)
دهم ماه رجب سالروز میلاد نهمین امام اهل بیت(ع) امام محمد جواد(ع) است. جواد لقبی است که با نام مبارک آن حضرت عجین شده است؛ زیرا او بسیار بخشنده بود. هر آن چه را که دستش میرسید میبخشید. همین طور این امام لقبهای دیگری دارد که در کتابهای سیره بدانها اشاره شده است. به ایشان قانع پرهیزگار، مرتضی، نقی و نجیب نیز گفته میشد.
امام جواد از زمان کودکی از مواظبت و اشراف مستقیم پدرش امام رضا(ع) برخوردار بود. امام رضا از سرچشمههای دانش خود او را سیراب میکرد. از این رو شخصیت او از بارزترین صفات چون دانش، بردباری، بخشش، عطا، احسان، تواضع و ... این لیست طولانی است، برخوردار گردید.
ویژگی سیره امام جواد(ع) این است که آن حضرت در خردسالی به امامت رسید. او در ده سالگی عهدهدار امر امامت گردید. البته برخی در این باره ابراز شگفتی میکنند. ولی ما ایمان داریم که او جزو اهل بیت(ع) بود که به کنه دانش رسیده بودند و از امداد علمی، اخلاقی و معنوی جدشان رسول خدا(ص) برخوردار بودند. البته باید خاطر نشان کرد که موضوع خردسالی تنها به ایشان منحصر نیست. نزد محققان و پژوهشگران مهم این است که رویدادها و وقایع زندگی امام جواد(ع)(با این که چیز زیادی از آن به دست ما نرسیده است) نشانهها و اشارات کافی برای میزان علم و دانش آن حضرت دارد.
تصور کنید که امام جواد در هنگام وفات، بیش از 25 سال نداشت و از نظر سن در میان امامان کمترین عمر را داشت، اما میراث عظیمی در فقه، عقیده، مفاهیم، تفسیر قرآن و حدیث از خود به یادگار گذاشت. آوازه دانش او در میان دانشمندان فراگیر شد و دانش جویان از هر جایی برای سیراب شدن از چشمه دانش او به سوی او میآمدند و تعداد زیادی از راویان از آن حضرت روایت نقل کردهاند.
نمونه بارز دانش امام جواد(ع) گفتگوی فقهی ایشان با یکی از قاضی القضات خلافت عباسی در دوره مأمون است. این گفتگو در حضور مأمون و جمع زیادی از دانشمندان و مردم صورت گرفت. در آن روز یحیی بن اکثم از امام جواد پرسید: مُحرِمی که حيواني را کشته، وظیفهاش چيست؟ امام ـ عليه السلام ـ در جواب از وي پرسيد: «آيا فرد محرم، صيد را در حرم کشته است يا در بيرون از آن؟ آيا محرم جاهل به حکم بوده است يا عالم به حکم؟ آيا عمداً آن را کشته است يا به خطا؟ آيا محرم آزاد بوده است يا برده؟ آيا بالغ بوده است يا نابالغ؟ هنگام رفتن به مکه آن را کشته است يا در موقع بازگشت؟ صيد از پرندگان بوده است يا غير آن؟ صيد کوچک بوده است يا بزرگ؟ محرم اصرار بر عمل خود دارد يا از کرده خود پشيمان است؟ در شب صيد را کشته است يا در روز؟ محرم در حال عمره بوده است يا حج؟»
اینها پرسشهایی است که باید پیش از پاسخگویی امام جواد، پاسخشان روشن شود. چون هر کدام از اینها برای خود حکم خاصی دارند. با این پرسشها یحیی بن اکثم چنان متحیر شد که ناتوانی او از چشم حاضران پنهان نماند. بعد از آن امام جواد در برابر حیرت حاضران، حکم هر کدام از این موارد را بیان نمود. طبیعتاً وقوع چنین گفتگوهایی برای گسترش آوازه علمی و فقهی امام جواد(ع) و معلم شدن ایشان کافی بود.
لقب جواد
اما از نظر سیره شخصی، امام محمد بن علی الرضا معروف به جواد بود. لقبی که امام کسب کرده و مردم به او داده بودند. اعطای این لقب فقط به خاطر محبت مردم نبود. بلکه مردم با تمام وجود کرم، نیکی و احسان بسیار آن حضرت را با تمام وجود لمس کرده بودند. او بخشنده بود و همه داراییهای خود را میبخشید. خیلی میبخشید و جز اندکی برای خود باقی نمیگذاشت. منتظر مستمند نمیماند و همیشه برای بخشیدن به فقرا چیزی در دستان خود داشت. فقرا بدون اعلام و وقت معین شریک داراییهای آن حضرت بودند.
بر آستان بخشندگی
در آستانه میلاد امام جواد ما شدیداً نیاز داریم که ویژگی برجسته شخصیت آن را تبلور ببخشیم. این ویژگی جود و سخاوت است که بالاترین مرتبه کرم و بخشش است.
ما امروز شدیداً به این ویژگی نیاز داریم. چون در زمانهای زندگی میکنیم که مادیگرایی، فردی گرایی و انزوا بر آن حاکم شده است و ارتباطات انسانی سخت دشوار شده و احساس برادری به سردی گراییده است. این جمود انسانی جز با دستهای باکرامت و جانهای بخشنده پاره نمیشود. کرامت و بخشندگی نشان دهنده انسانیت، التزام دینی و وابستگی به مکتب اهل بیت(ع) است که همیشه به هواداری از نیازمندان و جود، کرم، عطا و بخشش معروف بوده است.
عزیزان! البته همه کسانی که بخشش میکنند با یکدیگر برابر نیستند؛ بنابراین کسی که بدون درخواست و بدون عوض میبخشد با کسی که برای کسب آبرو، منفعت، فایده و سرمایهگذاری میبخشد یکسان نیستند. فاصله میان آن دو بسیار زیاد است.
ما امروز به روشن شدن مفهوم بخششهای فردی و اجتماعی بسیار نیازمندیم. بخشش این است که انسان بهترین داشتههای خود را به دیگران ببخشد. اگر خداوند دل دریایی به او داده است، باید محبت و عاطفه ببخشد. اگر خداوند به او مال و ثروت داده است، باید از مال خود ببخشد. اگر خداوند به او دانش، اندیشه و تخصص داده است، باید از همین داشتههای خود ببخشد. بالاترین بخشش، بذل جان است؛ بنابراین بالاترین درجه بخشیدن جان است و بخشندهترین مردم کسی است که جان و مال خود را در راه خدا داده است.
عزیزان! اولین فایده بخشش به خود فرد بخشنده میرسد. او در همین دنیا احساس راحتی روحی و روانی میکند. این آسایش قابل اندازه گیری نیست. فقط کسانی که بخشنده باشند این احساس را درک میکنند. او در آخرت نیز پاداشی دارد که جز خداوند از آن آگاه نیست. در مقام رفیع او همین بس که انسان بخشنده به خداوند، بهشت و مردم نزدیکتر است.
پیشگامی علما
مناسبت ولادت امام جواد(ع) فرصت مناسبی برای تقویت و تثبیت روحیه عطا و بخشندگی در جامعه است. باید با بخشندگی خود باید مقداری از سنگینی باری را که بر دوش فقراست بکاهیم. میدانیم که برخیها به خاطر بیاعتمادی نسبت به مددجویان، از کمک کردن خودداری میکنند. ولی این بیاعتمادی نباید باعث انصراف از نیکی و بخشندگی شود. چون خودداری از کمک کردن به دیگران منفذی است که شیطان و نفس اماره از همان جا به درون انسان نفوذ میکنند.
البته در جامعه ما به دقت نیاز داریم. چون مردم خیلی راحت از دیگران درخواست کمک میکنند و شاید برخیها از فرهنگ عطا و بخشندگی موجود در میان سوء استفاده نمایند. شاید کسانی که نیاز ندارند از در نیازمندی وارد شوند. در این زمینه نهادها و مؤسسات خیریه میتوانند رابطه میان خیرین و نیازمندان را تنظیم کنند و فقرا و نیازمندان از عطا و بخشش نیکوکاران محروم نگردند.
بیایید پیوند خود با امام جواد(ع) و فهم خویش از شخصیت آن حضرت را نشان دهیم. باید کوشش کنیم که عطا و بخشندگی را شعار خود قرار دهیم. هر کس به نوبه خود بر حسب امکانات و تواناییهای مالی، زمانی، علمی، تخصصی یا هر چیز دیگری که مردم به آن نیاز دارند، در دایره وسیع یا محدود خود، باید بخشنده باشد. اقدام ما در این زمینه نباید به خطابههای رسانهای محدود بماند بلکه باید جنبه واقعیت نیز پیدا کند. باید پیگیر مسائل نیازمندان در خانهها و نهادهای خیریه باشیم. باید دستشان را بگیریم و به حرفهایشان گوش دهیم و نیازهایشان را برآورده کنیم. از خداوند میخواهیم که ما از جمله بخشندگان قرار دهد تا از ناحیه خداوند در همین دنیا از نتایج بخشش خود برخوردار شویم و در آخرت نیز متنعم از نعمتهای الهی باشیم.
خطبه دوم:
بسم الله الرحمن الرحیم
ای بندگان خدا! شما و خودم را به همان چیزی وصیت میکنم که امام جواد(ع) به یکی از یاران خود توصیه فرمود. یکی از یاران نزد آن حضرت آمد و از برکاتی که در یکی از روزها برای امام حاصل شده بود، سخن گفت. عرض کرد: «ای مولای من، خير و برکت امروز بر ما بزرگ بود. فرمود: ای ابو هاشم در واقع برکات خدا امروز بر ما بزرگ بود – نباید برکت را به روز نسبت دهی. چون روز قدرت تأخر یا تقدم را ندارد؛ بنابراین اگر در روزی برکتی شامل حال تو شد، باید آن را به خداوند نسبت دهی- گفتم: آری مولای من، پس امروز چه بگويم؟ فرمود: خير بگو تا خير نصيبت گردد. گفتم: مولای من، من چنين کنم و بر خلاف اين انجام ندهم. فرمود: در اين صورت درست میروی و جز خير نمیبینی.» یعنی باید خوشبین باشی و خوشبینی تو ریشه در اعتماد به خداوند داشته باشد.
از این رو میبینیم وقتی رسول خدا(ص) روزی را آغاز میکرد، میفرمود: «اَللَّهُمَّ لاَ يُؤْتِي اَلْخَيْرَ إِلاَّ أَنْتَ وَ لاَ يَدْفَعُ اَلسَّيِّئَاتِ إِلاَّ أَنْتَ وَ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِک؛ خدايا! خوبى را کسى جز تو نمیدهد و بدیها را کسى جز تو دفع نمیکند و هيچ دگرگونى و نيرويى نيست مگر به کمک تو.»
ما نیاز داریم که حضور خداوند در زندگی خود احساس کنیم. باید احساس کنیم که حضوری قویتر از حضور او نیست. هرگاه چنین احساسی داشتیم، قویتر خواهیم شد و در برابر چالشها از توان بیشتری برخوردار خواهیم گردید.
حرفوحدیث درباره فساد
از لبنان آغاز میکنیم که سخن گفتن از فساد به قوت روزانه لبنانیها تبدیل شده است. چه آن فسادهایی که پنهان ماندهاند و چه آنهایی که به روزانه توسط رسانهها و شبکههای اجتماعی افشا میشوند.
در این زمینه در عین حال که از همه تلاشهایی که در این زمینه صورت گرفته است تقدیر و تشکر میکنیم، خصوصاً اقداماتی که همراه با جدیت، درستی، واقعگرایی و پیگیری انجام شدهاند. چون لبنانیها نیاز دارند بعد از ناامیدیهای بسیار دوباره به دولت خود اعتماد کنند. بر اساس واقعگرایی بار دیگر تأکید میکنیم که باید به حساسیتهای خاص این کشور توجه داشته باشیم. چون در این کشور خیلی زود همه چیز رنگ مذهبی و سیاسی به خود میگیرد. به جای این که همه اهمیت موضوع را در نظر بگیرند، به طایفه، مذهب و سیاسی کسی که این حرفها را میزند نگاه میکنند و به سرعت در برابر سخنان او موانع روانی ایجاد مینمایند.
در روزهای گذشته شاهد بودیم که با باز شدن برخی از پروندههای فساد با دامن زدن به تحریکات فرقهای و طایفهای چه برخوردی صورت گرفت. شاید این برخوردها را با پروندههای دیگری که به طوایف و مذاهب دیگر مربوط میشوند نیز مشاهده کنیم.
از این رو برای این که وارد این دالان تاریک نشویم و چرخ مبارزه با فساد متوقف نشود، همیشه درخواست کردهایم که باید طرح ملی مبارزه با فساد راه انداخته شود. برای رسیدن به راهبرد کامل مبارزه با فساد، همه جریانهای سیاسی باید در این طرح مشارکت داشته باشند. راهبردی که خلأهای موجود را پر کند، قوانین لازم را تصویب نماید، اقدامات لازم را صورت دهد و برای تقویت صلاحیت نهادهای نظارتی و حسابرسی و پاکسازی دستگاه قضایی از شائبهها بکوشد.
زمان آن فرا رسیده است که جریانهای سیاسی این سخن گفتن در باب ضرورت مقابله با فساد و اتهام پراکنی در رابطه با فساد دست بردارند و برای ریشه کن این پدیده که تر و خشک لبنان را به آتش کشیده است و این کشور را در آستانه فروپاشی قرار داده است، تلاش جدی صورت دهند. این نیز میسر نمیشود مگر با همبستگی، همراهی، تلاش مشترک و برداشتن پوششهای حمایتی از فساد و فاسدان با هر مقام و موقعیت مهمی.
پرونده آوارگان
در همین زمان اختلاف جاری در نحوه برخورد با پرونده بازگشت آوارگان سوری دوباره مطرح میگردد. موضوعی که اثرات خود را روی وضعیت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور به جای گذاشته است. برخی عقیده دارند که در این باره باید با رهبران سوریه هماهنگی شود و برخی دیگر این ارتباط را قبول ندارند. همین امر روی ترکیب هیئت اعزامی از لبنان به اجلاس بروکسل بازتاب یافت و نگرانیم که این اختلاف روی همبستگی دولتی نیز تأثیر منفی به جای بگذارد.
در برابر مسائلی که روی داده و روی میدهد، بار دیگر همان طور که در گذشته اشاره داشتیم، تأکید میکنیم که باید از منظر مصالح عالی لبنان با این قضیه برخورد کنیم، نه مصالح دیگر. باید بعد انسانی قضیه آوارگان سوری و بازگشت ایمن آنان در نظر گرفته شود. نباید بگذاریم که قدرتهای بزرگ از دید منافع و طرحهای خود در منطقه با این قضیه برخورد کنند.
هدف قرار گرفتن غزه
به فلسطین میرسیم. با هدف قرار دادن غزه، اقدامات تجاوزگرانه دشمن صهیونیستی علیه مردم فلسطین ادامه دارد. بهانهشان شلیک موشکیهایی با منبع نامشخص به سمت این رژیم است. قدس را تحت فشار قرار دادهاند، رفتن نمازگزاران به داخل مسجد الاقصی را با موانعی روبرو کردهاند و به شهرک نشینان اجازه هتک حرمت این مسجد را میدهند.
ما این وقایع را حلقهای از حلقات هدفمند برای مهار کردن و به آشتی کشاندن مردم فلسطین میدانیم. میخواهند واقعیتهای موجود را به آنها تحمیل کنند و زمینه را برای معامله قرن آماده سازند. چون تلاش جدی این است که این معامله را به واقعیت عینی تبدیل کنند.
در عین حال که ایستادگی مردم فلسطین در غزه و قدس را میستاییم و از مقاومت محافظان مسجد الاقصی در برابر اقدامات اشغالگران تقدیر و تشکر میکنیم، از ملل اسلامی و عربی میخواهیم که از سکوت دست بردارند و در برابر رژیمی که کرامتشان را تهدید و مقدساتشان را هتک مینمایند، بایستند، از مردم فلسطین میخواهیم که صفوف خود در برابر توطئههایی که علیهشان طراحی شدهاند متحد کنند و از چنددستگی دست بردارند.
هزینه جنگهای عربی
در زمینهای دیگر باید به گزارش اخیر معاون اول رئیس بانک جهانی بپردازیم که اشاره داشته است هزینههای جنگها و درگیریهای مسلحانه در دنیای عرب از سال 2010 تا کنون به بیش از 900 میلیارد دلار بالغ میشود. البته باید توجه داشت که این رقم خیلی با احتیاط بیان شده است و حداقلی است.
ما معتقدیم که این پول برای ساختن اقتصاد همه دنیای عرب کافی بود و میتوانست باعث رشد، پیشرفت و رفاه شود که خیلی از کشورهای عربی از آنها بهره ندارند. این گزارش باید فریاد بلندی در جامعه اسلامی و عربی ما باشد تا جنگهایی را متوقف کنیم که همه تواناییها و امکانات ما را فرسوده کرده و بنیانهای آنها را به نابودی کشانده است. آن چه در بیشتر کشورهای عربی و به ویژه یمن جریان دارد، خطرناکترین فاجعه برای همه مردم است.
خوشآمد و محکومیت
در این راستا، ما از اعلام ایران مبنی بر داشتن آمادگی برای گسترش همکاری در سطوح مختلف با کشورهای عربی و اسلامی و ایجاد صفحه جدید با تمام کشورهای مسلمانی که شاهد تنش هستند استقبال میکنیم. ما بر این باوریم که این فراخوانها باید با پاسخ مثبت روبرو شود.
سرانجام، ما اقدام جنایتکارانهای را که نمازگزاران دو مسجد در یکی از شهرهای نیوزیلند را هدف قرار داد، محکوم میکنیم. این جنایت که جان دهها نفر را گرفت، نتیجه تحریکات مداوم علیه مسلمانان و حملات خدشهدار کننده ضد اسلام است که در کشورهای مختلف غربی وجود دارد.
ما معتقدیم که مسئولیت اساسی متوجه مقامات نیوزلند است که باید با پدیده افراطگرایی و خشونتهای نژادی مقابله نمایند و فضای نزدیکی و همگرایی با مسلمانان و مهاجران را گسترش دهند، از مساجد و محلهای عبادت حمایت کنند و متجاوزان را مجازات نمایند. از مسلمانان نیز میخواهیم که از اقدامات واکنشی و بیقاعده اجتناب کنند. با توجه به مصالح عالی مهاجران، مفاهیم و ارزشهای اسلامی و مصالح کشور، باید بکوشند که این واقعه را مهار نمایند.