زن، جرأت و حیاء / مصاحبه خبرگزاری تقریب با علامه سید علی فضل الله<o:p></o:p>
<o:p> </o:p>
مقدمه:<o:p></o:p>
ندا ۲۵ ساله که چند سال است از دانشکده ارتباطات فارغ التحصیل شده است، معتقد است که مشکل در ایجاد هماهنگی بین شخصیت اسلامی و شخصیت رسانه‌ای است. وی بر این نظر است که تعارض فراوانی بین جرأت مورد نیاز خبرنگاری برای یک رسانه و حیایی که معمول بسیاری از زنان مسلمان است، وجود دارد. ندی که در محیطی اسلامی رشد کرده است، بعید می‌داند که بتوان میان این دو ویژگی وفاق به وجود آورد. <o:p></o:p>
اما سناء ۲۸ ساله قبول ندارد که حیاء اختصاص به زنان داشته باشد و شامل مردان نشود. وی تأکید می‌دارد که تدین و ایمان نقش مهمی در تثبیت این ویژگی پسندیده در میان زن و مرد دارد. او در این باره به حیای پیامبر گرامی اسلام استناد کرد و اظهار داشت که بین حیاء و جرأت تعارضی وجود ندارد و هر کدام از آن‌ها جایگاه خاص خود را دارند. در بعضی موارد باید خجالت و حیاء داشت و در جای دیگری باید جرأت داشت. خصوصاً در مواردی که نباید در برابر حق سکوت کرد و یا به ابراز نظر پرداخت. <o:p></o:p>
اما حسام ۳۲ ساله معتقد است که در این دو ویژگی باید بین زن و مرد توازن وجود داشته باشد. اما در مقابل اظهار داشت که اعتماد به نفس زیاد و قدرت زن ممکن است باعث تضعیف ویژگی زنانگی وی شود. ایشان اشاره داشت که اختلاط بین زن و مرد می‌تواند در بسیاری موارد به شکسته شدن حریم‌ها منجر شود. <o:p></o:p>
از این رو ناچار به طرح سؤال‌های زیر می‌باشیم: آیا داشتن جرأت با حیا تعارض دارد؟ کی با هم تلاقی دارند و کی از یکدیگر جدا می‌باشند؟ چگونه ممکن است که حیاورزی تکمیل کننده جرأت باشد؟ همین طور آیا جری بودن زن باعث کاسته شدن از حیای وی می‌شود؟ <o:p></o:p>
برای یافتن پاسخ این سؤال‌ها، مجله نداء التقریب به گفتگو با علامه سید علی فضل الله پرداخت. متن کامل این گفتگوی اختصاصی تقدیم خوانندگان گرامی می‌شود: <o:p></o:p>
<o:p> </o:p>
ارزش‌ها تجزیه پذیر نیستند<o:p></o:p>
در ابتدای این گفتگو از علامه سید علی فضل الله پرسیدیم که اگر حیاء مختص زن باشد و جرأت برای مرد، چه اتفاقی می‌افتد؟ <o:p></o:p>
ایشان پاسخ دادند: «در معیار اسلامی، ارزش‌ها تجزیه پذیر نیستند.» ایشان اشاره داشتند که جامعه ما عادت کرده است «بر اساس عنصر مرد بودن یا زن بودن، ارزش‌های اخلاقی را دسته بندی و تجزیه نماید. این وضعیت به صورتی واضح برای ارزش حیاء نیز پدید آمده است.» ایشان اظهار داشتند که «حیاء و جرأت دو ارزش اساسی هستند که زن و مرد هر دو برای مدیریت نفس خود و نیز رابطه با دیگران به آن‌ها نیاز دارند.» <o:p></o:p>
ایشان ادامه دادند: «اگر حیاء سبب شود که نوعی دست کشیدن از معاصی و زشتی‌ها ایجاد شود، همان قدر که برای زن مناسب است، برای مرد نیز مناسب می‌باشد. همین طور اگر شجاعت نیز باعث شود که نوعی شجاعت و اقدام برای دفاع از حقوق و مقابله با ستم‌ها شود، همان قدر که برای زن مناسب است، برای مرد نیز مناسب می‌باشد. شاید یک جایی به جرأت نیاز باشد و در جایی دیگر حیاء برای زن و مرد لازم باشد. اما ضرورت این است که هر چیزی در جای خود قرار داده شود. همان طور که شاعر نیز در این باره سروده است: <o:p></o:p>
قرار دادن خاکستر در جایی بالا به جای شمشیر به همان اندازه <o:p></o:p>
ضرر دارد که قرار دادن شمشیر در جای خاکستر<o:p></o:p>
<o:p> </o:p>
اخلاقی بودن حیاء<o:p></o:p>
اما در باره موارد بایسته حیاء سید فضل الله تأکید داشتند: «مقتضای حیاء این است که زن بکوشد از لحاظ پوشش و نگاه و سخن به مانند یک انسان رفتار نماید. به گونه‌ای که مرد احساس ننماید این زنانگی اوست که باعث جذب غریزه می‌شود. همین طور انتظار از مرد نیز می‌رود. بر مرد نیز حرام است که فضای تحریک و سقوط و انحراف را فراهم آورد.»<o:p></o:p>
ایشان توضیح دادند: «حیاء اخلاقی است که سبب احترام گذاشتن به خود و انجام ندادن کاری که به کم ارزش شدن در برابر دیگران می‌انجامد و پیراسته داشتن نفس از ارتکاب معاصی و کارهای زشت می‌شود.» اما در عین حال نیز تأکید داشتند: «بیشترین موردی که از زن انتظار می‌رود، حیاء پیشه کند، جایی است که اختلاط بین زن و مرد وجود دارد.» <o:p></o:p>
<o:p> </o:p>
ایجاد وفاق بین حیاء و جرأت<o:p></o:p>
در این زمینه ایشان تأکید کردند:: ما همان قدر که به حیای زن نیاز داریم، به جرأت او نیز نیازمندیم.» سید فضل الله خاطر نشان کردند: «رابطه تنگاتنگی بین این دو مفهوم وجود دارد که ایجاب می‌نماید، به آن‌ها توازن ایجاد کنیم.» <o:p></o:p>
ایشان در باره حیای مذموم زن نیز گفتند: «پرهیز از مردان ممکن است ابتدا به عنوان حیاء در نظرگرفته شود، ولی اگر همین کار سبب شود که زن نتواند به تفقه در دین خود بپردازد یا صاحب تخصص شود یا یکی از توانمندی‌های قدرت و علم و مدیریت را بدست آورد، چنین حیائی ناپسند است. زیرا باعث می‌شود که شخصیت زن مورد اذیت واقع شود.» <o:p></o:p>
ایشان در ادامه تبیین حیای مذموم اظهار داشتند: «همین طور اگر همین حیاء باعث شود که زن از اتخاذ موضع در برابر کسانی که می‌خواهند زن را تضعیف کنند، خوارش نمایند یا در عرصه‌های فردی، شخصیتش را لگدکوب نمایند، باز هم مذموم و ناپسند است. در اینجا باید زن، از جرأت کافی برخوردار باشد، البته نه تنها در برابر ظلم‌ها و ستم‌های فردی، بلکه حتی در برابر ظلم‌های اجتماعی و همه ظلم‌هایی که علیه او صورت می‌گیرد. در این صورت زن وظیفه دارد از همه توانایی‌های خود برای ایستادگی در کنار حق و نفی باطل استفاده نماید. حتی اگر در مواردی به ایستادگی مستقیم در برابر ستمگران نیز منجر شود. در این باره حضرت زهرا(س) و زینب(س) الگوهای خوبی برای ما می‌باشند.» <o:p></o:p>
سید فضل الله تفاوت جرأت با وقاحت و بی‌شرمی را بر می‌شمارد و می‌گوید: «جرأت، قدرت در موضع گیری و رفتار برای مقابله با باطل یا اصلاح جامعه یا ارتقای سطح خود و جامعه است. اما وقاحت برای زن و مرد، از نظر شرعی و عقلی مردود است. وقاحت حالتی را می‌گویند که انسان از حدود شرع و عرف را زیر پا می‌گذارد.» <o:p></o:p>
ایشان ادامه می‌دهند: «در رابطه با دختران این موضوع اهمیت بیشتری به خود می‌گیرد. خصوصاً اگر دختران پایشان به شوخی و هزله گویی باز شوند و از چارچوب انسانی و اخلاقی خود خارج می‌شوند و اسیر بیماردلانی می‌شوند که می‌خواهند کرامت انسانی و اخلاقی او را از بین ببرند یا اینکه سبب می‌شود دختران شخصیت خود را از دست بدهند. در حالی که باید همان طور که نسبت به سلامت و زیبایی بدن خود اهتمام دارد، به شخصیت خود نیز توجه داشته باشد.» <o:p></o:p>
<o:p> </o:p>
ویژگی زنانگی زن<o:p></o:p>
در همین زمینه ایشان اظهار داشتند: «هدف اسلام در ساختن انسان، ساختن شخصیت قوی و مؤثر و کارآمد در خانواده و جامعه است و در این باره تفاوتی بین زن و مرد وجود ندارد.» و تأکید کردند: «زن باید نمود چنین شخصیتی باشد و از عقل بصیر و اراده استوار برخوردار باشد تا از خود حمایت نماید و با راهنمایی و امر به معروف و نهی از منکر، در جامعه خود نیز تأثیرگذار باشد.» <o:p></o:p>
اما ایشان عقیده دارند که ویژگی زنانگی زن در زندگی زن تأثیری ندارد «جز در مواردی که به روابط زناشویی‌اش مربوط می‌شود. زن در خانه خود جنس زنانگی دارد و باید به بارز‌ترین شکل، زن بودن خود را در خانه خود بروز دهد. ولی در عرصه زندگی او یک انسان است که در بالا‌ترین درجه انسانیت و حضور و شایستگی قرار دارد.» <o:p></o:p>
<o:p> </o:p>
اهمیت عنوان اسلامی<o:p></o:p>
برای ایجاد وفاق بین شخصیت اسلامی و شخصیت رسانه‌ای، سید فضل الله معتقدند: «شخصیت اسلامی زیربناست و باید شخصیت رسانه‌ای زن را راهنمایی نماید.» و توجه همگان را به این نکته معطوف داشتند که «عنوان اسلامی مانعی برای رشد و پیشرفت شخصیت رسانه‌ای و به موفقیت رساندن آن نیست. زیرا شایستگی‌های فکری و معنوی و رفتاری راه رسیدن به موفقیت هستند.» <o:p></o:p>
ایشان توضیح می‌دهند: «عنوان اسلامی شخصیت، عنوان مهمی برای تقویت شخصیت رسانه‌ای زن است و به او کمک می‌کند که اعتماد به نفس پیدا کند و از اندیشه و احساسات انسانی برخوردار شود تا در کنار مرد، در خدمت جامعه سهم بگیرد.» <o:p></o:p>
در مقابل معظم له تأکید می‌دارند: «چیزی که باید در ساختن و تحول آن بکوشیم، محتوای درونی شخصیت است. علاوه بر این باید از همه عناصر عملی و رسانه‌ای برای ابداعگری در این عرصه که امروز خیلی به موفقیت آن نیاز داریم، مورد فهم قرار دهیم.» ایشان اشاره می‌کنند: «آن دسته از زنان فعال در عرصه رسانه که به موفقیت‌های هم رسیدند، از اشکال ظاهری برای رسیدن به موفقیت استفاده کردند و این موفقیت رسانه‌ای نیستند. بلکه حباب‌هایی هستند که به سرعت در میدان رسانه مسؤولیت مدار نیست و نابود می‌شود.» <o:p></o:p>
در جایی که نیاز به اختلاط است، سید فضل الله معتقدند: «نباید به تضعیف ارزش حیاء در وجود زن بینجامد. از این رو لازم است که زن نسبت به اقدامات خود آگاه باشد و به خوبی از خویشتن خویش مراقبت نماید.» <o:p></o:p>
هنگامی که زن در عرصه رسانه فعالیت می‌نماید، علامه سید فضل الله اظهار می‌دارند: «باید توجه داشته باشد که از نظر لباس و کلام و اخلاق و بیان، باید الگویی برای دختران مسلمان باشد. زیرا تصویر او در برابر دیگران خیلی مهم است. خصوصاً که او در جایگاهی قرار دارد که مردم از او الگو می‌گیرند و به او نگاه می‌کنند.» <o:p></o:p>
گفتگو از بتول زین الدین، خبرگزاری تقریب، بیروت؛ ۱۹ رجب ۱۴۳۳هـ برابر با 9/6/2012م<o:p></o:p>