* اين حديث مى گويد حلالى كه محمد(صلى الله عليه وآله) اعلام كرده تا روز قيامت حلال است و حرام او هم تا روز قيامت حرام است. اما بحث بر سر آن است كه چگونه اين حلال را كشف كنيم. روند اجتهاد از خلال فهمى كه مجتهدان از مقصود نهفته در نص - و از راه هاى مختلف - ارائه مى دهند، روبه تكامل است.

گذشته از اين، عناوين جديدى كه پديد مى آيد مى تواند موضوع را عوض كند و حكم شرعى آن را به تبع تغيير موضوع، تغيير دهد. مثلا مى دانيم كه نوشيدن آب مباح است، اما اگر موجب خطرى بر حيات انسان شود، حرام است. بنابراين فهم نص داراى نوعى پويايى است كه اجتهاد در همين منطقه حركت مى كند.

پس اختلاف مجتهدان در فهم نص و پويايى و تطور عناوين حادث بر موضوع، دلايلِ نياز به زمان شناسى و همگامى با روح زمانه است.( اين بخش برگرفته از گفتوگوى خانم زينب شريم با آقاى فضل الله است كه در تاريخ 27/5/1996 م. در روزنامه النهار بيروت چاپ شد.)