بسم الله الرحمن الرحیم
16 جمادی الثانی 1442 ق برابر ۱۰ بهمن ۱۳۹۹ ش و 29/1/2021 م
در عصر رسانه‌ها و نفوذ، مسئولیت یافتن حقیقت
مطالب مهم خطبه اول: معیارها و ضوابط / مراحل بایسته / جنگ دست‌کاری در اذهان.
مطالب مهم خطبه دوم: پیامدهای بحران / قیام همراه با آگاهی / فاجعه بهداشتی! / درگیری مانع تشکیل دولت است / خرابی امنیت خطرناک است / تهدیدهای دشمن!
خطبه اول:
خداوند عزوجل در كتاب عزيز خود فرموده است: «وَلَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولَئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْئُولاً» صدق الله العظيم.
رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی اخبار، اطلاعات، گزارش‌ها، فیلم‌ها، نظرات و تحلیل‌های بسیاری را درباره اتفاقات و رخدادها به ما منتقل می‌کنند و بعد از گسترش و توسعه این ابزارها این امر طبیعی است؛ زیرا این ابزارها دیگر در انحصار مقامات رسمی یا گروهی از مردم نیستند، بلکه در دسترس عموم مردم قرار گرفته‌اند. هر کس وسیله‌ای در اختیار دارد که می‌تواند آنچه را می‌شنود یا می‌خواند یا تفسیر و برداشت او را از وقایع که تحت تأثیر فهم و منافع او هستند، منتشر کند.
اما به رغم تمام این مزایا و تنوع و منابع متعدد اخبار و نظرات، امکان دست‌کاری در این رسانه‌ها وجود دارد که دسترسی به اطلاعات دقیق، اخبار راست و نظرات صحیح را برای مخاطب با مانع روبرو می‌کند.
معیارها و ضوابط
از این رو برای جلوگیری از تحریف واقعیت‌ها و دست‌کاری ذهن‌ها، به معیارها و ضوابطی نیاز داریم که باعث دستیابی به اطلاعات صحیح و اخبار درست شوند.
و این همان چیزی است که اسلام از طریق رهنمودهای خود بسیار مورد توجه قرار داده است. اول: انسان را به تأمل و عجله نکردن در پذیرش و مبنا قرار دادن تمام آنچه می‌خواند، می‌شنود یا می‌بیند فرامی‌خواند و این همان چیزی است که خداوند متعال بدان دعوت کرده و فرموده است: «خُلِقَ الْإِنْسَانُ مِنْ عَجَلٍ سَأُرِيكُمْ آَيَاتِي فَلَا تَسْتَعْجِلُونِ».
احادیث نیز ما را از عجله بر حذر داشته‌اند. در حدیث آمده است: «انَّما اَهْلَكَ النّاسَ الْعَجَلَةْ وَ لَوْ اَنَّ النّاسَ تَثَـبَّتوا لَمْ يَهْلِكْ اَحَدٌ؛ مردم را در حقيقت، شتاب‌زدگی به هلاكت انداخته است، اگر مردم، از شتاب‌زدگی به دور بودند، هيچ كس هلاك نمی‌شد».
باز در حدیث آمده است: «مَـعَ التَّثَبُّتِ تَكـونُ السَّلامَةُ، ومَعَ العَجَلَةِ تَكونُ النَّدامَةُ؛ با آرامش و درنگ، سلامت [از خطا و لغزش] همراه است و با شتاب‌زدگی، پشيمانى».
نیز در حدیث آمده است: «إن الْأَنَاةُ مِنَ اللَّهِ وَ الْعَجَلَةُ مِنَ الشَّيْطَانِ؛ درنگ کردن از خصوصیات خداست و عجله کردن از شیطان است».
قرآن اشاره كرده است كه سلیمان پیامبر(ع) نیز هنگامی كه هدهد را به حضور پذیرفت تا به او خبر از مردمی بدهد كه غیر از خدا خورشید را می‌پرستند، تأنی به خرج داد. او فوراً حرف هدهد را تصدیق نکرد و بر اساس آن تصمیم نگرفت. بلکه فرمود: «سَنَنْظُرُ أَصَدَقْتَ أَمْ كُنْتَ مِنَ الْكَاذِبِينَ» و جز پس از آن که از درستی این خبر اطمینان نیافت، موضعی نگرفت.
مراحل بایسته
اما حصول اطمینان نیز مراحلی دارد. اول: بررسی جدی شخصیت و سوابق فردی است که اخبار و اطلاعات را بیان کرده است، اعم از این که فرد باشد یا جریان یا یک نهاد رسانه‌ای؛ باید پیشینه، حال، خاستگاه و اهدافی که او سعی دارد با خبر خود بدان‌ها دست یابد، میزان آگاهی و دقت او در نقل اخبار، اطلاعات و صداقت او مورد بررسی قرار گیرد. نباید از کسی که مورد اعتماد نیست یا در نقل خبر دقت ندارد، خبری را پذیرفت. در این باره خداوند سبحان فرموده است: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا إِنْ جَاءَكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَأٍ فَتَبَيَّنُوا أَنْ تُصِيبُوا قَوْماً بِجَهَالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلَى مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِينَ».
فاسق در اینجا کسی است که در مورد خود و مردم درباره کلمه‌ای که می‌گوید یا می‌نویسد از خدا نمی‌ترسد؛ بنابراین او در نقل خبر یا اطلاعات صادق و قابل اعتماد نیست و حساب‌های شخصی، منافع، تعصبات و کینه‌های خود را وارد خبر می‌کند.
دوم: بررسی دقیق خبر و اطلاعات، بر اساس معیارهای عقل، منطق، علم و واقعیت. کسانی که توانایی بررسی دقت و تحقیق ندارند باید از کسانی استفاده کنند که تجربه و تخصص پالایش و دقت در اطلاعات را دارند. تا آنان اخبار درست را از نادرست تشخیص دهند؛ چون نشر خبر، اطلاعات و تصویر به علمی تبدیل شده است که در مدارس و دانشگاه‌ها تدریس می‌شود و هر کسی نمی‌تواند خبر درست را از نادرست تشخیص دهد. این همان چیزی است که خداوند متعال فرموده است: «فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ».
خداوند کسانی را محکوم می‌کند که در دریافت اخبار و انتشار آن شتاب‌زده عمل می‌کنند و در آن زمان به رسول خدا یا در این زمان به متخصصان مراجعه نمی‌کنند، کسانی که دارای دانش تشخیص درست از نادرست و حق از باطل موجود در اخبار و مواضع هستند. فرموده است: «وَإِذَا جَاءَهُمْ أَمْرٌ مِنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذَاعُوا بِهِ وَلَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَإِلَى أُولِي الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ وَلَوْلَا فَضْلُ اللهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ لَاتَّبَعْتُمُ الشَّيْطَانَ إِلَّا قَلِيلاً».
سوم: عدم پیروی از هوی و هوس در برخورد با اخبار و اطلاعات؛ یعنی آنچه را متناسب با خواسته‌های او یا خانواده، طایفه، مذهب یا جریان سیاسی او هستند بپذیرد و آنچه را با آن‌ها جور درنمی‌آید، رها کند؛ زیرا هوی و هوس ذهن و قلب را کور می‌کند و انسان را از رسیدن به حقیقت بازمی‌دارد.
همچنین تحت تأثیر کسانی که از فن خطابه و توان تأثیرگذاری از طریق فنون یا توانایی‌های فردی دارند، قرار نگیرد که خداوند متعال در اشاره به آن‌ها فرموده است: «وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يُعْجِبُكَ قَوْلُهُ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَيُشْهِدُ اللهَ عَلَى مَا فِي قَلْبِهِ وَهُوَ أَلَدُّ الْخِصَامِ». نباید تحت تأثیر سلایق مردم یا فضای عمومی حاکم بر جامعه که انسان را از تفکر صحیح بازمی‌دارد قرار گیرد. این همان چیزی است که خداوند متعال برای پیامبر(ص) بیان دارد. هنگامی که به آن حضرت گفتند دیوانه است، از آن حضرت خواست به آنان بگوید: از فضای سنگینی که در آن قرار دارید خارج شوید، فضایی که آزادی فکر را از شما سلب کرده است، آزادانه بیندیشید. سپس به این حقیقت خواهید رسید که این کلمات پایه و اساسی ندارند: «قُلْ إِنَّمَا أَعِظُكُمْ بِوَاحِدَةٍ أَنْ تَقُومُوا للهِ مَثْنَى وَفُرَادَى ثُمَّ تَتَفَكَّرُوا مَا بِصَاحِبِكُمْ مِنْ جِنَّةٍ إِنْ هُوَ إِلَّا نَذِيرٌ لَكُمْ بَيْنَ يَدَيْ عَذَابٍ شَدِيدٍ».
باید از این قوانین و دستورالعمل‌های ضروری پیروی کرد تا لفاظان، آنانی که استادان تأثیرگذاری بر مردم هستند، اجازه فساد و فتنه افروزی پیدا نکنند و به سیمای افرادی که نقشی در پیشرفت و شکوفایی جامعه دارند، آسیب نزنند.
جنگ دست‌کاری در اذهان
عزیزان! ما این روزها درگیر جنگی هستیم که در آن سلاح نظامی دیگر بازیگر اصلی نیست، بلکه سلاح مؤثر کار روی تغییر دادن اذهان و مهار آن‌هاست، یعنی بازی با غرایز و دامن زدن به تعصبات.
مسئولیت ماست که با استفاده از همه امکانات و توانایی‌های موجود، به نشر آگاهی، علم و خوبی در جامعه بپردازیم و از همه کسانی که علیه حقیقت دسیسه چینی می‌کنند، کسانی که حقیقت خود را پشت صفحات و کانال‌های ماهواره‌ای و شبکه‌های اجتماعی یا پشت کلمات پر زرق و برق، تیترهای پر زرق و برق و شعارهای پر طمطراق پنهان کرده‌اند، بر حذر باشیم. کسانی که علاقه‌مند مردم به نظر می‌رسند، اما اهداف شوم و نیات بد خود را پشت همه این‌ها پنهان می‌کنند.
وقتی زمان، زمان جعل حقایق و انتشار اخبار دروغ است، ما به افراد مؤمن نیاز داریم. مؤمنی که دو چشم در سر و دو چشم در قلب دارد، مؤمن باهوش و زرنگ، مؤمن قوی نه ضعیف، کسی که گوش‌هایی هوشیار، چشمانی متکی بر بینش و تفکری آرام و به دور از سر و صداهای اطراف خود دارد، همیشه باید وضعیت خود را در برابر خداوند متعال به یاد بیاوریم که می‌فرماید: «إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولَئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْئُولاً».
خطبه دوم:
بسم الله الرحمن الرحیم
ای بندگان خدا! شما و خودم را به عبرت گرفتن از این داستان توصیه می‌کنم. در تاریخ آمده است که گروهی از مردم غیر از خداوند درختی را می‌پرستیدند. از میان آن‌ها عابدی با تبر برای قطع کردن درخت آمد. شیطان با او به مخالفت برخاست. با هم درگیر شدند. عابد او را به زمین زد. وقتی عابد روی سینه او نشست، شیطان به او گفت: از قطع کردن درخت بگذر، من هر روز دو دینار به تو می‌دهم که می‌توانی برای خودت خرج کنی. عابد موافقت کرد و شیطان سه روز این پول را به او پرداخت و در روز چهارم پرداخت آن را قطع کرد. پس عابد تبر خود را برداشت تا درخت را قطع کند. شیطان در راه با او مخالفت کرد و با هم درگیر شدند. این بار شیطان او را به زمین زد. وقتی شیطان روی سینه او نشست، عابد از او پرسید: چرا پس از اینکه در مرتبه قبلی تو را شکست دادم، این بار مرا شکست دادی؟ شیطان به او گفت: به تو می‌گویم. آن مرتبه برای خدا عصبانی شدی، لذا مرا شکست دادی و این بار برای خودت عصبانی شدی، لذا من تو را شکست دادم.
بیایید از این داستان عبرت بگیریم تا در نیات خود دقت کنیم و اطمینان حاصل کنیم که خشم و تمام تلاش ما برای خداوند متعال باشد. در این صورت شیاطین جن و انس نمی‌توانند بر ما غلبه کنند و ما از توان بیشتری برای مقابله با چالش‌ها برخوردار خواهیم شد.
پیامدهای بحران
از لبنان آغاز می‌کنیم که شاهد درد و رنج لبنانی‌ها از نظر زندگی و معیشت است که پس از اخذ تصمیم برای اجرای تعطیلی که در آن دولت هیچ تصمیمی برای انجام اقدام سریع برای کمک به افرادی که ممکن است تحت تأثیر آن قرار بگیرند، نگرفته است، بدتر شده است. این امر منجر به بروز اعتراضات در بیشتر مناطق شد و به درگیری‌های خونین با ارتش و نیروهای امنیتی لبنان انجامید. اگرچه تاكنون این درگیری‌ها محدود هستند، اما اگر علل آن را برطرف نشود، ممکن است این حادثه اولین جرقه‌ای باشد که به هرج و مرج امنیتی منتهی شود که ما همیشه در مورد آن و پیامدهای ناشی از آن هشدار داده‌ایم. ممکن است افرادی از این قضیه سوء استفاده کنند و وارد عمل شوند؛ چون هستند کسانی که منتظر آن هستند تا امنیت این کشور را به هم بریزند و دستور کارهای خود را در آن اجرا کنند.
از این رو بار دیگر از دولت می‌خواهیم که به مسئولیت خود در قبال شهروندان عمل کند و اقدامات لازم را برای نجات آن‌ها از بحران‌ها و رنج‌ها یا حداقل کاهش شدت این بحران‌ها بر خانواده‌های فقیرتر انجام دهد و به آن‌ها پشت نكند تا فقر و گرسنگی آن‌ها را وادار به بیرون ریختن و زیر پا گذاشتن قانون نکند.
دولت نباید به مجازات شهروندان خود به دلیل نقض قانون یا به هم ریختن امنیت بسنده کند، بلکه باید به دلایلی بپردازد که آن‌ها را به این کار واداشته است تا آن‌ها را از عواقب ناگوار محافظت کند.
قیام همراه با آگاهی
در این رابطه فقط به همه کسانی که از گرسنگی، فقر و ناتوانی در تأمین نیازهای خود و فرزندانشان رنج می‌برند، می‌گوییم که حق شماست که حرکت کنید و درد و رنج خود را بیان کنید، اما نباید به سمت افرادی از ارتش و نیروهای امنیتی بروید که مانند شما رنج می‌برند و برای حفظ امنیت و امنیت شما جان خود را فدا کرده‌اند، بلکه باید به سمت کسانی بروید که علت رسیدن شما به این وضعیت هستند. شما باید خشم خود را به سمت آن‌ها معطوف کنید.
در عین حال، شما را به آگاهی دعوت می‌کنیم، اجازه ندهید کسی از درد و رنج شما سوء استفاده کند و برای رسیدن به اهداف و منافع شخصی خود از آن‌ها بهره‌برداری کند. شما نباید ابزار درگیری آن‌ها بر سر قدرت باشید یا اجازه دهید که خارجی‌ها از شما برای به هم ریختن کشور استفاده کنند.
ما می‌خواهیم که اهداف و وسایل شما پاکیزه بمانند تا همان‌طور که در حرکات قبلی اتفاق افتاد، حرکت شما به هدر نرود و نتوانید اهدافی را که برایشان تلاش کرده‌اید محقق کنید.
فاجعه بهداشتی!
در زمینه بهداشت و سلامت، به دلیل افزایش تعداد مبتلایان و جان باختگان و نبود تخت کافی برای مبتلایان در بیمارستان‌ها که از بروز فاجعه‌ای این در این زمینه خبر می‌دهد، اثرات فاجعه‌بار ناشی از اپیدمی کرونا هم چنان ادامه دارد. ما بار دیگر درخواست می‌کنیم که ضرورت دارد همه وسایل برای پشتیبانی از این بخش و حمایت از آن با تمام ابزارهای لازم برای ایفای وظیفه، فراهم شود. مجدداً خواستار پایبندی كامل به اقدامات پیشگیرانه حتی در اعتراضات جاری هستیم تا در صورت ادامه این وضعیت به یک فاجعه در عرصه سلامت و بهداشت نرسیم.
همچنین درخواست می‌کنیم که ضرورت دارد تلاش همه جانبه ای برای جلوگیری از فروپاشی بخش بهداشت و حمایت كامل از آن برای اطمینان از تداوم ایفای وظیفه صورت گیرد.
همچنین بر پایبندی کامل به اقدامات پیشگیرانه و تسریع در تهیه واکسن برای همه لبنانی‌ها و توزیع هدفمند آن تأیید می‌کنیم.
در اینجا از تلاش‌های انجام شده قدردانی می‌کنیم، ولی بر منصفانه بودن توزیع تأیید می‌کنیم، این که این قضیه وارد بازار سیاسی، حزبی یا طایفه‌ای نشود و در روند توزیع تبعیض صورت نگیرد. این طور نباشد که یکی فرزند خانم و دیگری فرزند کنیز باشد.
درگیری مانع تشکیل دولت است
در موضوع دولت، پس از سه ماه، تشکیل کابینه همچنان اسیر بازی انگشت گزیدن در بین نیروهای سیاسی است و کسانی که افراد مأمور تشکیل دولت هستند، درد و رنج لبنانی‌ها را که هر روز بیشتر می‌شود و آنچه را در این کشور اتفاق افتاده و می‌افتد، در نظر بگیرند و اگر کسانی هم چشم انتظار خارج باشند، ما معتقدیم آن‌ها منتظر سرابی هستند که هیچ‌گاه نخواهد آمد؛ چون روشن شده است که خارجی‌ها نیز درگیر بحران‌های خود هستند و تا زمانی که لبنانی‌ها علاقه‌مند کمک به خود نباشند، دیگران به لبنانی‌ها کمک نمی‌کند.
بنابراین به همه کسانی که در این زمینه مسئولیت دارند، می‌گوییم که شما در برابر لبنانی‌ها و افکار عمومی نسبت به درد، رنج و عواقب آنچه که برای شهروندان رخ می‌دهد، مسئولیت دارید و باید مراقب خشم مردم و نفرین تاریخ باشید.
باید بدانید منصبی که در آن هستید، متعلق به شما نیستند، بلکه امانتی است که به شما سپرده‌اند و باید امانت را بهتر از آن چه به شما داده شده است، ادا کنید؛ چون زمان، زمان تقابل و درگیری و همچنین واژگونی معادلات نیست، بلکه زمان نجات مردم این کشور از رنج و ناامیدی است.
خرابی امنیت خطرناک است
باید به حوادث مکرر امنیتی، از جمله آن‌ها حوادث سرقت بپردازیم که آخرین مورد آن حادثه دل‌خراشی بود که در بقاع رخ داد و جان یک جوان را گرفت و پسرش را زخمی کرد. نگرانی ما این است که به دلیل شرایط اقتصادی و خرابی امنیت، این گونه حوادث افزایش یابد.
در این راستا، درخواست می‌کنیم که ضرورت دارد تلاش‌های هماهنگی برای مقابله با این پدیده خطرناک صورت گیرد و برای پیشگیری از رویدادهای مشابه و پیگیری و مجازات مجرمان، نیروهای امنیتی، شهرداری‌ها و نیروهایی که تأثیر بالفعل دارند، با همدیگر همکاری و هماهنگی داشته باشند.
تهدیدهای دشمن!
در خاتمه باید به اظهارات رئیس ستاد ارتش دشمن و اشاره او به استفاده از زور و هدف قرار دادن غیرنظامیان تأمل کنیم.
در عین حال که این تهدیدها را در چارچوب نمایش قدرت، ارعاب و ترس از هرگونه تحولاتی که ممکن است به ضرر دشمن باشد، قرار می‌دهیم، اما نباید نسبت به ماجراجویی‌های احتمالی دشمن محتاط نباشیم و این نیز جز با وحدت و بسیج همه عناصر قدرت امکان‌پذیر نیست. نباید نسبت به عناصر قدرت بی‌توجه باشیم که بازدارنده اصلی همان‌ها هستند.
