بسم الله الرحمن الرحیم
28 ربیع الثانی 1443 برابر با 12 آذر 1400 و 03/12/2021 م
تقویت روحیه بخشش و کمک به نیازمندان
مطالب مهم خطبه اول: تشویق به بخشش / تأمین نیاز قرض خواهان / پاداش قرض دهنده / نگرانی‌ها.
مطالب مهم خطبه دوم: کشور به حال خود رها شده است / چه کسی بحران‌ها را حل می‌کند؟! / سرنوشت کارت اعتباری / مذاکرات وین / روز همبستگی با فلسطین.
خطبه دینی:
خداوند سبحانه و تعالى می‌فرماید: «مَنْ ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللهَ قَرْضاً حَسَناً فَيُضَاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافاً كَثِيرَةً وَاللهُ يَقْبِضُ وَيَبْسُطُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ» [البقرة: 245] صدق الله العظيم.
اسلام مایل است روحیه بخشش و عطا و حتی ایثار را در انسان مسلمان تقویت کند؛ بنابراین به هر فردی از جامعه مسئولیت داده است که دست یاری را به سوی نیازمندان دراز کند و این را نه یک انتخاب بلکه واجب می‌داند. در حدیثی از امام صادق(ع) آمده است: «إِنَّ اللّهَ لَمْ يُنْعِمْ عَلى عَبْدٍ نِعْمَةً إِلاَّ وَقَدْ أَلْزَمَهُ فِيهَا الْحُجَّةَ مِنَ اللّهِ، فَمَنْ مَنَّ اللّهُ عَلَيْهِ فَجَعَلَهُ قَوِيّاً، فَحُجَّتُهُ عَلَيْهِ الْقِيَامُ بِمَا كَلَّفَهُ وَاحْتِمَالُ مَنْ هُوَ دُونَهُ مِمَّنْ هُوَ أَضْعَفُ مِنْهُ؛ وَمَنْ مَنَّ اللّهُ عَلَيْهِ فَجَعَلَهُ مُوَسَّعاً عَلَيْهِ، فَحُجَّتُهُ عَلَيْهِ مَالُهُ، ثُمَّ تَعَاهُدُهُ الْفُقَرَاءَ بَعْدُ بِنَوَافِلِهِ؛ وَمَنْ مَنَّ اللّهُ عَلَيْهِ فَجَعَلَهُ شَرِيفاً فِي بَيْتِهِ جَمِيلاً فِي صُورَتِهِ، فَحُجَّتُهُ عَلَيْهِ أَنْ يَحْمَدَ اللّهَ تَعَالى عَلى ذلِكَ، وَأَنْ لاَ يَتَطَاوَلَ عَلى غَيْرِهِ فَيَمْنَعَ حُقُوقَ الضُّعَفَاءِ لِحَالِ شَرَفِهِ وَجَمَالِهِ؛ خداوند به هيچ بندهاى نعمتى نداده است مگر اين كه در آن حجتى از سوى خداوند لازم مىآيد. پس كسى كه خداوند بر او منت گذاشته و او را قوى قرار داده است، حجت خداوند بر او همان انجام چيزى است كه به آن مكلف شده و آن تحمل كردن كسى است كه از ميان افراد ناتوان، از او پايينتر مىباشد و كسى كه خداوند بر او منت گذاشته و او را در وسعت قرار داده است، حجت خدا بر چنين شخصى همان مال او است و بر او واجب است كه با زيادى مالش، با نيازمندان ارتباط برقرار كند و كسى كه خداوند بر او منت نهاده و او را از نظر نسب، شريف و در صورت زيبا قرار داده است، حجت خدا بر چنين كسى اين است كه به خاطر اين نعمت او را ستايش نمايد و ديگر اين كه نسبت به ديگران گردنكشى نكند و به خاطر شرف و زيبايىاش حقوق ناتوانان را ضايع نسازد.»
تشویق به بخشش
اسلام تخطی از این کارها را خروج از دین و تخلف از اصول آن تلقی کرده است. چنانکه در کلام حق تعالی آمده است: «أَرَأَيْتَ الَّذِي يُكَذِّبُ بِالدِّينِ * فَذَلِكَ الَّذِي يَدُعُّ الْيَتِيمَ * وَلَا يَحُضُّ عَلَى طَعَامِ الْمِسْكِينِ * فَوَيْلٌ لِلْمُصَلِّينَ * الَّذِينَ هُمْ عَنْ صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ * الَّذِينَ هُمْ يُرَاءُونَ * وَيَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ» [سورة الماعون].
و اما احادیث شریف نیز نتایج کمک به مردم و برآوردن نیازهای آنان را در دنیا و آخرت بیان کرده‌اند. چنانکه در حدیث آمده است: «الخَلقُ عِيالُ اللّه ِفأحَبُّ الخَلقِ إلَى اللّه ِ مَن نَفَعَ عِيالَ اللّه ُ و أدخَلَ عَلى أهلِ بَيتٍ سُروراً؛ مردم نان‌خورهای خدايند و محبوب‌ترین خلايق نزد خدا، كسى است كه به نان‌خورهای خدا سود رساند و خانواده‌ای را شاد كند.»
و در حدیث آمده است: «مَن كانَ في حاجَةِ أخيهِ المؤمنِ المسلمِ كانَ اللّه ُ في حاجَتِهِ ما كانَ في حاجَةِ أخيهِ؛ كسى كه به فكر برآوردن نياز برادر مؤمن مسلمان خود باشد تا زمانى كه در فكر نياز او باشد، خداوند در كار نياز وى باشد.»
و در حديث آمده است كه انسان: «إذا بَلغَ الغايَةَ في العِبادَةِ صارَ مَشّاءً في حَوائجِ النّاسِ؛ هرگاه عابدى به نهايت درجه عبادت می‌رسید، براى برآوردن نيازها و رفع مشكلات مردم به راه می‌افتاد.»
و در حدیث آمده است: «الْمَاشِي فِي حَاجَةِ أَخِيهِ كَالسَّاعِي بَيْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ؛ کسی که در راه برطرف ساختن نیاز برادر خود قدم بردارد، مانند کسی است که سعی میان صفا و مروه کند.»
و در حدیث آمده است: «اِنَّ لِلّهِ عِبادا مِنْ خَلْقِهِ يَفْزَعُ الْعِبادُ اِلَيْهِمْ فِى حَوائِجِهِمْ اُولئِكَ هُمُ الآمِنُونَ يَوْمَ الْقِيامَةِ؛ خداوند متعال بندگانى دارد كه مردم در نيازهاى خود به آن‌ها پناه می‌برند آنان روز قيامت در امنیت هستند».
در عین حال به کسی که برادر مؤمنش برای تأمین نیازی نزد او می‌آید و او در عین داشتن توان، نیاز او را برآورد نمی‌کند، هشدار می‌دهد. در حديث آمده است: «أيُّما رجُلٍ مسلمٍ أتاهُ رجُلٌ مسلمٌ في حاجَةٍ و هُو يَقْدِرُ على قَضائها فمَنَعهُ إيّاها، عَيّرَهُ اللّه ُ يَومَ القِيامَةِ تَعْييرا شَديدا و قالَ لَهُ: أتاكَ أخوكَ في حاجَةٍ قد جَعَلْتُ قَضاءَها في يَدِكَ فمَنَعْتَهُ إيّاها زُهْدا منكَ في ثَوابِها و عِزَّتي لا أنْظُرُ إلَيكَ اليَومَ في حاجَةٍ؛ اگر مسلمانى براى حاجت و كارى نزد مسلمانى بيايد و او بتواند كارسازى كند و نكند، خداوند در روز قيامت او را سخت توبيخ كند و فرمايد: برادرت براى حاجتى نزد تو آمد و من برآوردن آن را در دست تو قرار دادم؛ اما به ثواب اين كار بی‌رغبتی كردى و دست رد به سينه او زدى! به عزت خودم سوگند! به هيچ حاجتى از تو اعتنايى نكنم.»
از این رو مؤمن باید برای برآوردن نیازهای مردم شتاب کند و آنچه را که انجام می‌دهد، پیش از آنکه خدمتی به نیازمندان بداند، خدمتی برای خود بداند؛ زیرا بدین وسیله نزد خداوند متعال و دل‌های مردم به بالاترین مقام می‌رسد. از این رو باید از کسی از او درخواست نیکی و کمک کرده است، سپاسگزار باشد.
تأمین نیاز قرض خواهان
امروز به یکی از نیازهایی که باید برای برآوردن آن تلاش کنیم و نباید هیچ مانعی در برابر آن باشد، یعنی نیاز به قرض بپردازیم؛ زیرا خیلی‌ها وقتی به پول نیازمند می‌شوند، نمی‌خواهند کسی صدقه، خمس، زکات یا هر واجب مالی دیگر را به آن‌ها بدهد، بلکه به دنبال کسی هستند که به آن‌ها قرض بدهد؛ زیرا می‌توانند پول را در زمان تعیین شده برگردانند. این‌ها همان کسانی هستند که خداوند متعال و روایات شریف به رفع نیاز و رها نکردنشان در رنج و درد دعوت کرده است. هنگامی که آن‌ها برای تأمین غذا یا دارو یا چیز دیگری که به تأمین معاش یا برآورده کردن حاجتشان به آن‌ها کمک می‌کند، نیاز دارند تا در دام رباخواران یا کسانی که در برابر تأمین نیاز مردم، آبرویشان را می‌ریزند، نیفتند؛ بنابراین کسانی که قرض می‌دهند مورد تقدیر و تشکر خداوند متعال هستند؛ زیرا وقتی به مردم قرض می‌دهند، در واقع به خدای تعالی قرض می‌دهند. خداوند متعال در اشاره به این امر، می‌فرماید: «مَنْ ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللهَ قَرْضاً حَسَناً» و به کسی که به دیگران قرض می‌دهد وعده داده است که قرض او را در همین دنیا چند برابر خواهد کرد. فرموده است: «فَيُضَاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافاً كَثِيرَةً» و درباره آخرت نیز مىفرمايد: «وَمَا تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ مِنْ خَيْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللهِ هُوَ خَيْراً وَأَعْظَمَ أَجْراً» [المزمل: 20].
پاداش قرض دهنده
احادیث شریف به برخی از ثواب‌های قرض دادن اشاره کرده‌اند. چنان که در حدیث آمده است: «مَن أَقرَضَ مُؤمِناً قَرضاً یَنتَظِرُ بِهِ مَیسُورَهُ، کانَ مالُه فی زکاة و کان هو فِی صَلاةٍ مِنَ المَلائِکَةِ حَتّی یُؤَدِّیِه؛ کسی که به مؤمنی تا مدتی که او توان ادای آن را داشته باشد، قرض بدهد، مال او به عنوان زکات است و قرض دهنده تا هنگام ادای قرض، مورد درود فرشتگان است.»
و در حدیث است: «مَن أقرَضَ مَلهوفا فَأحسَنَ طَلِبَتَهُ استَأنَفَ العَمَلَ؛ هر كس به اندوهگينى [كه مالش را از دست داده] وام دهد و در پس گرفتن آن مراعات كند، عمل را از نو شروع كرده است.» یعنی گناهانش آمرزیده می‌شود.
از فحوای کلام امام صادق(ع) چنین برداشت می‌شود که «ثواب قرض از صدقه بیشتر است»؛ زیرا قرض فقط به دست نیازمند می‌رسد، ولی صدقه ممکن است به دست کسی غیر از نیازمند نیز برسد.
این مطلب در وصیت امام علی(ع) به فرزندش امام حسن(ع) آمده است که می‌فرماید: «وَ إِذَا وَجَدْتَ مِنْ أَهْلِ الْفَاقَةِ مَنْ يَحْمِلُ لَكَ زَادَكَ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ فَيُوَافِيكَ بِهِ غَداً حَيْثُ تَحْتَاجُ إِلَيْهِ فَاغْتَنِمْهُ وَ حَمِّلْهُ إِيَّاهُ وَ أَكْثِرْ مِنْ تَزْوِيدِهِ وَ أَنْتَ قَادِرٌ عَلَيْهِ فَلَعَلَّكَ تَطْلُبُهُ فَلَا تَجِدُهُ؛ وَ اغْتَنِمْ مَنِ اسْتَقْرَضَكَ فِي حَالِ غِنَاكَ لِيَجْعَلَ قَضَاءَهُ لَكَ فِي يَوْمِ عُسْرَتِكَ؛ هرگاه مستمند بينوايى را يافتى كه توشه‌ات را تا روز قيامت ببرد و در آن روز كه روز نيازمندى توست همه آن را به تو باز پس دهد، چنين كسى را غنيمت بشمار و بار خود را بر او نه و فراوانش مدد رسان، اكنون كه بر او دست یافته‌ای؛ بسا روزى او را بطلبى و نيابى؛ و نيز غنيمت بشمار كسى را كه در زمان توانگری‌ات از تو وام می‌طلبد تا در روز سختى به تو ادا كند.»
نگرانی‌ها
عزیزان! ما نیاز داریم که فرصت گرفتن قرض، آن هم به دور از ربا یا منت را تقویت کنیم تا هر کسی که در شرایط سختی به آن نیاز پیدا کرد، به دستش برسد و به دست کسانی نیفتد که بر درد و رنج مردم می‌افزایند. این کار باید توسط افراد یا تقویت مؤسساتی که وام بدون بهره به مردم می‌پردازند، صورت گیرد؛ یعنی کسانی که پول دارند به نیازمندان قرض بدهند.
در اینجا از همه کسانی که پول خود را نزد افراد، نهادها یا مؤسسات به ودیعت می‌گذارند تا به نیازمندان وام بدهند، قدردانی می‌کنیم، این‌ها نزد خدا و در قلوب مردم جای دارند.
در اینجا ممکن است عده‌ای بگویند: چه کسی تضمین می‌کند که اگر به مردم وام دادیم، پولمان برگردانده شود. ما مؤسسات بسیاری را سراغ داریم که عهده‌دار این کار شدند و به همین دلیل پول خود را از دست دادند؟
این حرف ممکن است درست باشد و تجربیات ناموفقی هم در این زمینه وجود دارد؛ اما این نیز نباید موجب ترک وام دادن یا کمک به مردم شود؛ زیرا موجب می‌شود کسی که به دنبال قرض است، به رنج افتد و قرض دهنده پاداش بزرگی را از دست بدهد؛ لذا باید در انتخاب کسی که به او قرض می‌دهیم، دقت کنیم. باید به فردی قرض دهیم که به صداقت و توان بازپرداخت او اطمینان داریم. باید از او ضمانت‌های لازم را برای بازگرداندن قرض بگیریم.
برخی از تجربیات منفی در مورد کسانی که قرض گرفته‌اند، نباید عمومیت پیدا کند تا این کار نیک متوقف نشود.
در عین حال می‌گوییم: اگر یکی تخلف کرد و به عهد خود عمل نکرد، در قضاوت او عجله نکنیم. شاید می‌خواسته به قول خود عمل کند، اما شرایط اضطراری و اجباری او را از این کار بازداشته است. در این مورد خداوند متعال می‌فرماید: «وَإِنْ كَانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلَى مَيْسَرَةٍ وَأَنْ تَصَدَّقُوا خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ» [البقرة: 280].
و در حديث آمده است: «مَن أنظَرَ مُعسِرا أو وَضَعَ لَهُ أظَلَّهُ اللّه ُ تَعالى تَحتَ ظِلِّ عَرشِهِ يَومَ لا ظِلَّ إلاّ ظِلُّهُ؛ هر كه وامدارِ تنگ دستى را مهلت دهد يا بار وام را از وى فرو نهد، خداوند در آن روز كه سایه‌ای جز سايه عرش نيست، زير سايه عرش جايش می‌دهد».
خداوند ما را از جمله کسانی قرار دهد که دل‌هایشان به خیر تمایل دارند و نیازمندی را ولو به سخنی محبت‌آمیز یا دعوتی خالصانه برنمی‌گردانند. و آخر دعوانا أن الحمد لله ربِّ العالمين.
خطبه سیاسی:
بسم الله الرحمن الرحیم
ای بندگان خدا! به شما و خودم توصیه می‌کنم که از این داستان عبرت بگیریم. نقل شده است که پادشاهی قصری بنا کرد و مردم را به دیدن آن دعوت کرد تا بیایند و عمارت زیبایی را که ساخته بود، ببینند و به سربازانش گفت: هر کس ایرادی از آن گرفت، سریعاً اصلاحش کنند. آن‌ها نیز مردم را آوردند تا به گشت و گذار در قصر بپردازند. آن‌ها نیز با تعجب به باغ‌ها، بالکن‌ها و اتاق‌های آن نگاه کردند و عیب و نقصی در آن نیافتند. تا این که مردی باوقار آمد و در آن به گردش پرداخت. هنگامی که خواست از قصر خارج شود، سربازان از او پرسیدند: آیا قصر چشم تو را گرفت؟ گفت: آن را پسندیدم؛ اما عیبى در آن دیدم و آن این است که صاحبش می‌میرد و براى او باقی نمی‌ماند. پس پادشاه گریست و گفت: قصری را به من نشان دهید که هرگز از بین نرود و صاحبش نمیرد. گفتند: نیست. گفت: راست می‌گویید.
عزیزان! باید این داستان عبرت بگیریم تا این داستان عبرت باشد برای کسانی که هنوز فکر می‌کنند فقط خودشان در مراسم ختم دیگران شرکت می‌کنند و دیگران در مراسم ختمشان شرکت نمی‌کند.
به این ترتیب در برابر چالش‌ها آگاه‌تر، مسئولیت‌پذیرتر و تواناتر خواهیم شد.
کشور به حال خود رها شده است
از کشوری شروع می‌کنیم که بحران‌ها روز به روز در همه سطوح در آن افزایش می‌یابد و بدتر می‌شود، بدون آن که روزنه‌ای از امید یا کورسوی نوری در افق خودنمایی کند که با آن لبنانی‌ها از سرنوشت خود مطمئن شوند؛ زیرا رنج آن‌ها در دو زمینه معیشت و زندگی ادامه دارد و کار به جایی رسیده است که به خاطر کاهش ارزش پول ملی و افزایش بی‌حد و مرز قیمت‌ها نتوانند اساسی‌ترین مایحتاج زندگی خود را در زمینه غذا، برق، دارو، درمان و گرمایش تأمین کنند.
اما دولتی که باید این بحران‌ها را حل کند و مردم کشور را از درد و رنج نجات دهد، به دلیل اختلافات سیاسی میان ارکان خود بر سر رسیدگی به بسیاری از پرونده‌ها که آخرین آن پرونده بندر است، نتوانسته است تشکیل جلسه دهد و نیروهای سیاسی که در این مرحله باید توان خود را یکی و با یکدیگر همکاری کنند تا کشوری را نجات دهند که در حال فروپاشی است و مردم آن در سرزمین پهناور خدا سرگردان و در جستجوی کشوری هستند که به آن‌ها پناه بدهند، حتی اگر به قیمت مرگ در اثر غرق شدن یا سرما تمام می‌شود. تمام دغدغه و خواسته نیروهای سیاسی به کسب آرا و گسترش یا تحکیم نفوذ محدود شده است و سلاحشان حرف‌های بزرگ بزرگ و تقویت تعصبات طایفه‌ای و مذهبی شده است. بدون این که پیامدهای این گفتمان و مواضع خود را که ممکن است باعث ایجاد شکاف داخلی و بحران اقتصادی شود، در نظر بگیرند. در حالی که دنیای خارج که خیلی‌ها منتظر کمک آن هستند و به آن امید بسته‌اند، دیگر به تشدید بحران‌ها در لبنان اهمیت نمی‌دهد. برخی از آن‌ها فقط به نشان دادن احساسات و ابراز نگرانی بسنده می‌کنند و در این مرحله دشوار دست یاری خود را به سوی لبنانی‌ها دراز نمی‌کنند؛ چرا که به مسائل خاص خودشان و یا موضوعات دارای اولویت مشغول هستند. آن‌ها می‌خواهند این کشور به همان شکلی باشد که دیگران ترسیم کرده‌اند و اگر کمکی کنند، کم است که با توجه به وضعیت موجود، دردی از لبنانی‌ها دوا نخواهد کرد.
چه کسی بحران‌ها را حل می‌کند؟!
در مقابل همه این‌ها، مجدداً از نیروهای سیاسی می‌خواهیم که به جای ادامه دادن به دعواهای سیاسی و مبارزات انتخاباتی، مسئولیت‌پذیر باشند، نقش مطلوب خود را ایفا کنند و خود را وقف رسیدگی به بحران‌های کشور و مردم کنند و بدانند که لبنانی‌ها عنان تصمیم‌گیری خود را به کسانی می‌دهند که برای رهایی‌شان از وضعیت دشواری که از آن رنج می‌برند، جدی باشند و آماده فداکاری برای وطن خود باشند، نه کسانی که وطن خود را فدای محاسبات شخصی یا جناحی خود می‌کنند.
به همه کسانی که متولی عرصه سیاسی کشور هستند، می‌گوییم که زمان، زمان درگیری، دعوا، جنجال، بیانیه و ضد بیانیه نیست. اختلافات و درگیری‌های خود را کنار بگذارید؛ زیرا کشور دیگر توان تحمل ندارد.
در عین حال، از لبنانی‌ها می‌خواهیم که در این مرحله حساس متحد و همکار باشند تا با کمترین عواقب و خسارات ممکن از آن عبور کنند، برای خروج از این وضعیت رنج‌آور با یکدیگر همکاری نمایند و به کسانی که برای به هم ریختن وحدت داخلی تلاش می‌کنند، اجازه عمل ندهند و بدانند که تصمیم به دست خود آن‌هاست و خودشان قادر به تغییر و گشودن درهای راه حل هستند. آن‌ها نباید رأی و حضور خود را در این مرحله دست کم بگیرند.
سرنوشت کارت اعتباری
در مورد کارت اعتباری که ثبت‌نام در آن اعلام شد، ضمن اینکه این اقدام را می‌ستاییم، اگرچه نوشدارو نیست، اما می‌خواهیم که این اقدام مسیر اجرایی خود را طی کند، موانعی که در برابر آن قرار دارد برطرف شود و مشمول ملاحظات سیاسی یا انتخاباتی نشود و عامل اصلی در انتخاب همان عنوانی باشد که این کارت برای آن طراحی شده است.
در مورد حسابرسی کیفری، ما خواستار جدیت در رسیدگی به این موضوع و حفظ آن در چارچوب نظارتی آن هستیم. این موضوع نباید در بحبوحه درگیری سیاسی گم شود و به ابزار برای درگیری بین احزاب سیاسی در این زمینه تبدیل شود. بلکه ابزاری برای بررسی آن چه در ادارات بانک مرکزی می‌گذشته، پول مردم کجا رفته و چه کسانی از موقعیت سیاسی یا غیرسیاسی خود برای قاچاق پول‌های مردم سوء استفاده کردند، باشد.
مذاکرات وین
پیرامون مذاکراتی که در وین بین ایران و کشورهای چهار به علاوه یک در حال انجام است، امیدواریم که این مذاکرات نتایج مثبتی داشته باشد و به تقویت صلح در منطقه و جهان کمک کند و ایران از تحریم‌های ناعادلانه‌ای که مردم از آثار و عواقب آن رنج می‌برند، رهایی یابد و جهان متقاعد شود که با گفت‌وگو، مشکلات حل می‌شود، نه با گذاشتن شرط و تحریم.
روز همبستگی با فلسطین
اما در مورد فلسطین؛ هفته گذشته روز جهانی همبستگی با مردم فلسطین را جشن گرفتیم که مصادف با صدور قطعنامه 181 سازمان ملل در مورد تقسیم فلسطین بود.
به همین مناسبت، بار دیگر تعهد خود را نسبت به آرمان فلسطین اعلام می‌داریم و می‌خواهیم که این آرمان زنده نگه شود؛ زیرا قضیه فلسطین، داستان مردم مظلوم و ستمدیده‌ای است که از سرزمین خود آواره شده و حقوقشان غصب شده است؛ چرا که کاستن از آلام مردم فلسطین به کاهش درد و رنج امت اسلامی کمک خواهد کرد.
