بسم الله الرحمن الرحیم
بیروت؛ 2 ذی الحجه 1443 هجری قمری برابر با 10 تیر 1401 هـ و 02/07/2021م
دعوت حضرت ابراهیم(ع) به حج؛ توکل بر خدا و تسلیم در برابر فرمان او
مطالب مهم خطبه اول: فریضه حج / ندای خداوند به حضرت ابراهیم(ع) / هاجر با نوزادش تنها ماند / تسلیم شدن در برابر فرمان خدا.
مطالب مهم خطبه دوم:بالاترین میزان خشم / ضرورت تشکیل دولت / اعتصاب و تعطیل شدن کاسبی‌ها / باید از عواقب جنگ جلوگیری کرد / سالروز ارتحال حضرت آیت الله فضل الله(ره)
خطبه دینی:
خداوند سبحانه و تعالى می فرماید: «إِنَّ إِبْرَاهِيمَ كَانَ أُمَّةً قَانِتاً للهِ حَنِيفاً وَلَمْ يَكُ مِنَ الْمُشْرِكِينَ * شَاكِراً لِأَنْعُمِهِ اجْتَبَاهُ وَهَدَاهُ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ * وَآَتَيْنَاهُ فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَإِنَّهُ فِي الْآَخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ» [النّحل: 120 -122] صدق العلی العظیم.
فریضه حج
چند روز پیش وارد ماه بزرگی شدیم که همان ماه ذی الحجه الحرام است؛ ماهی که نامش اشاره به فریضه ای است که یکی از مهم ترین واجباتی است که خداوند بر بندگانش واجب کرده و به انجام آن دستور داده است و این فرمایش خداوند عزوجل نیز اشاره به آن دارد: «وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلاً».
به دلیل اهمیت آن، کسانی را که در صورت استطاعت بدان مبادرت نورزند، به کفر توصیف کرده و فرموده است: «وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعَالَمِينَ».
الحمد لله شاهد آن هستیم که پس از فروکش کردن موج کرونا، مردم مستطیع و تشنه انجام این واجب الهی، در پاسخ به ندای خداوند از هر سوی به مکه آمده اند. در اینجا از خداوند می خواهیم حج کسانی را که به سوی خانه خدا آمده اند، کامل کند، اعمالشان را بپذیرید تا از برکات این فریضه بهره مند شوند و فوائد فراوان آن را به دست آورند که درباره آن آمده است: «الْحَاجُّ وَ الْمُعْتَمِرُ وَفْدُ اللَّهِ وَ حَقٌّ عَلَی اللَّهِ تَعَالَی أَنْ یُکْرِمَ وَفْدَهُ وَ یَحْبُوَهُ بِالْمَغْفِرَهِ؛ حج‌گزار و عمره‌گزار ميهمان خدايند و بر خدا است كه مهمانش را گرامى بدارد و او را با مغفرت خويش در ميان گيرد.»
وظیفه ما که نتوانسته ایم در این فریضه شرکت کنیم، این است که وقتی آنها را در حال طواف، دویدن، کوتاه کردن یا تراشیدن مو یا وقوف در عرفات یا مشعر الحرام یا سنگ زدن و قربانی کردن می‌بینیم، با آنها همنوایی کنیم تا از همه معانی که آنها بهره می‌برند، درس بگیریم.
در چنین فضای مبارکی، به برخی از مواردی که در سیره یکی از پیامبران الهی که نامش با این فریضه عجین شده است، نگاهی می اندازیم و او حضرت ابراهیم(ع) است که خداوند او را به یکی از برترین صفات که چکیده همه صفات زیباست، توصیف کرده است. فرموده است: «وَاتَّخَذَ اللَّهُ إِبْرَاهِيمَ خَلِيلاً» و خداوند به دست همین پیامبر دیوارهای کعبه را بالا برد: «وَإِذْ يَرْفَعُ إِبْرَاهِيمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَيْتِ وَإِسْمَاعِيلُ رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ».
و با ندای او در پاسخ به فرمان خداوند، مردم از هر سوی برای انجام این فریضه می آیند و تا قیامت این چنین خواهند بود.
و آن همان چیزی است که خداوند متعال به آن اشاره کرده است: «وَأَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجَالاً وَعَلَى كُلِّ ضَامِرٍ يَأْتِينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ * لِيَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ وَيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِي أَيَّامٍ مَعْلُومَاتٍ».
در اینجا اشاره شده است که وقتی دستور الهی مبنی بر دعوت مردم به حج به حضرت ابراهیم(ع) رسید، به خداوند متعال عرض کرد: صدای من به سرزمین های دیگر و دره های عمیق نمی رسد؛ پس خداوند متعال به او وحی کرد: تو صدا کن، رساندنش با من.
او همان پیامبری است که پایه ها و ارکان این فریضه را گذاشت و بعد از آن رسول خدا(ص) آن را تثبیت کرد و نشانه های آن را روشن نمود و چیزهایی بی ربطی را که به آن وارد شده بود، اصلاح کرد.
البته امروز نمی‌توانیم در تمام ویژگی‌های شخصیتی این پیامبر عظیم الشأن بپردازیم و فقط به ذکر برخی از آثار و برکات او بسنده می‌کنیم.
ندای خداوند به حضرت ابراهیم(ع)
نقل شده است در فلسطین بود كه از جانب خداوند به ابراهیم(ع) فرمان رسيد كه همسرش هاجر و فرزندش اسماعيل را به مكه ببرد. در آن روز در اجابت به دعوت پروردگار لحظه ای درنگ نكرد. با اینکه شرایط زندگی در مکه مناسب نبود، نه زرعی بود، نه آبی و نه حتی انسانی.
به محض رسیدن به مکه برایشان چادری برپا کرد و آب و غذا برایشان مهیا نمود و بعد از آن به همسرش خبر داد که قصد رفتن دارد. اینجا طبیعی بود که همسرش به او بیاویزد و التماس كند كه او را در اين مكان خلوت تنها نگذارد؛ اما او به هاجر اطمينان داد: اگر فرمان من بود، این كار را نمی كردم؛ زیرا نمی خواهم در حق تو و فرزندم کوتاهی کنم، بلكه امر امر خداست؛ خدای عزيز و متعال به من امر كرده است كه شما را در اين جا بگذارم و خداوند شما را کفایت خواهد کرد.
در اینجا حضرت هاجر آرام گرفت و با این که شاید برای خیلی ها این اتفاق نیفتد، از سخنان او مطمئن شد و به ابراهیم(ع) گفت: اگر امر، امر خداست؛ پس خدا ما را رها نمی کند.
ابراهیم(ع) با آنها خداحافظی و آنجا را ترک کرد. وقتی به جایی رسید که دیگر آن دو را نمی دید، به سوی آسمان رو کرد و این چنین به درگاه خدای خود مناجات نمود: «رَبَّنَا إِنِّي أَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيَّتِي بِوَادٍ غَيْرِ ذِي زَرْعٍ عِنْدَ بَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنَا لِيُقِيمُوا الصَّلَاةَ فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوِي إِلَيْهِمْ وَارْزُقْهُمْ مِنَ الثَّمَرَاتِ لَعَلَّهُمْ يَشْكُرُونَ» [ابراهیم: 37].
هاجر با نوزادش تنها ماند
روزها به سرعت سپری شدند و آب و غذا تمام شد؛ بدون اینکه هاجر چیزی در اطرافش پیدا کند تا بتواند با آن توان از دست رفته خود و نوزادش را جبران کند. از این رو از خیمه بیرون رفت تا آب و غذایی برای خود و فرزند نوزادش فراهم کند. در همین حین از جایی به نام صفا برقی دید. فکر کرد، آب است، پس به سوی آن دوید؛ اما وقتی به آنجا رسید، آبی نیافت؛ زیرا چیزی که دیده بود درخشش اشعه خورشید بود که سرابی را بر صحرا منعکس می کرد. سپس روی خود را به سوی طرف مقابل چرخاند. خیال کرد که در جای دیگری به نام مروه، آب وجود دارد. ولی وقتی به آنجا رسید، نیز آبی وجود نداشت. به همین حالت چند بار بین صفا و مروه دوید. امید و اشتیاق به زندگی خود و نوزادش این چنین می دوید. اما چیزی جز سراب نیافت تا اینکه هفت بار در جست و جوی آب این مسیر را طی کرد. همین که دور هفتم را تمام کرد، از جایی که اسماعیل تازه متولد شده اش را روی خاک گذاشته بود، صدایی شنید و به سوی آن شتافت. دید آب از میان پاهای اسماعیل می جوشد. از ترس این که در زمین فرو برود و او را نجات ندهد، با دستانش آب را نگه داشت و به همین دلیل این آب زمزم نامیده شد.
در این هنگام قبیله جرهم یکی از قبایل عرب که در حال نزول بر کوه عرفات بودند، متوجه فرود و بالا آمدن پرندگان در آن مکان شدند که نشان از وجود آب داشت و به محض رسیدن به آن محل چشمه‌ای را یافتند که آب زلال و سردی از آن می‌جوشید، پس از کوه فرود آمدند و از حضرت هاجر اجازه خواستند که در این مکان منزل کنند و او نیز به آنها اجازه داد و قبیله جرهم نیز نیازمندی های او و نوزادش را از غذا و آشامیدنی تأمین کردند. پس از مدت کوتاهی حضرت ابراهیم برای رسیدگی به خانواده خود به آنجا آمد و دید که نعمتهای خداوندی اعم از آب، شیر، غذا، حمایت و امنیت برایشان فراهم است و خدا را برای آنچه به او، همسر و پسرش عطا کرده بود، شکر کرد. پس از آن به امر خدا با فرزندش اسماعیل پایه‌های کعبه مشرفه را برافراشت تا فرودگاه دل‌ها و محل حج مردم باشد.
تسلیم شدن در برابر فرمان خدا
عزیزان! این واقعه نشان داد که ابراهیم(ع) تا چه اندازه تسلیم فرمان خدای متعال است؛ زیرا در اطاعت از دستوری که خداوند متعال به او داد، لحظه ای تردید نکرد، هر چند که علیرغم علاقه ای که به همسرش هاجر و پسرش اسماعیل داشت که در پیری خداوند به او داده بود، این امر موجب رها کردن همسر و پسرش در آن صحرای برهوت شود که فاقد ابتدایی ترین مایحتاج زندگی بود.
توکلش به خدا زیاد و تسلیمش در برابر او کامل بود، پس بدون اینکه حتی از خدای متعال بپرسد که چه بر سر زن و فرزندش می آید، آنها را رها کرد. برای او همین بس بود که خدای متعال به او امر کرده بود و او ناگزیر باید اجابت می کرد و سپس رهسپار فلسطین شد، نه به یک مکان نزدیک، بدون این که وسایل ارتباطی وجود داشته باشد که به واسطه آنها از وجود زن و فرزندش اطمینان یابد.
این التزام و تسلیم در برابر خداوند تنها منحصر به ابراهیم(ع) نبود، بلکه در همسرش نیز تجلی یافت که بهترین یاور برای او در انجام امر پروردگارش بود و از خود الگویی برای اقتدای زنان ارائه داد.
خداوند متعال این واقعه را جاودانه کرد و رفت و آمد هاجر را بین صفا و مروه برای جستجوی آب، یکی از مناسک حج قرار داد و آب زمزم را در تمام اعصار جاری نگه داشت؛ هر چند آن مکان شرایط جوشش آبی به اندازه آب زمزم را نداشت و برای اهل مکه نیز کافی نبود؛ اما اکنون همه کسانی که برای حج به مکه می آیند از آن آب بر می دارند و می توانند از آن به کشورهای خود ببرند.
خداوند با این کار می خواست برای همه کسانی که به حج می آیند و همه کارگزاران، صفتی را تثبیت کند که باید در حج و هنگام بازگشت از آن با خود داشته باشند و آن این است در این زندگی در برابر خداوند تسلیم باشند و به دستورات و نواهی او گردن نهند. این که به خدا اعتماد داشته باشند؛ زیرا او نمی گذارد که آنها در زندگی تنها بمانند بلکه همیشه یار و یاورشان خواهد بود، همان گونه که یار و یاور ابراهیم و هاجر و فرزندشان بود. قرآن کریم نیز با آیه «وَمَنْ يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً * وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ وَمَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْراً» [الطّلاق: 3] این حقیقت را تثبیت کرد.
خداوند ما را از کسانی قرار دهد که همه چیزشان را فقط به خداوند می سپارند و به یاری، تأیید و تقویت الهی اطمینان دارند.
خطبه سیاسی:
بسم الله الرحمن الرحیم
ای بندگان خدا! به شما و خودم توصیه می کنم که این ده روز از ماه مبارک ذی الحجه را احیا کنیم، چنانکه در حدیثی از رسول خدا(ص) آمده است: «مَا مِنْ أَيَّامٍ الْعَمَلُ الصَّالِحُ فِيهِنَّ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ مِنْ هَذِهِ اْلأيَّامِ الْعَشْرِ؛ هیچ روزی بهتر از این روزها نیست که عمل صالح در آنها نزد خداوند محبوبتر باشد.» چرا که روزه گرفتن در نه روز اول آن و خواندن برخی نمازها و دعاها و ذکرها در این ایام مستحب است و به احیای شب و روز عرفه ترغیب شده است که فضیلت، خیرات برکات بسیاری دارد.
پس بیاید این ده روز را با دعا، ذکر و مناجات پر کنیم تا از برکات، فضل و احسان الهی در این روزها که گناهان آمرزیده، دعاها مستجاب، درهای بهشت گشوده و درهای جهنم در آن بسته است، بهره‌مند گردیم.
ما نیاز مبرمی به تقویت رابطه خود با خداوند داریم که تغییر حال و رهایی از بحرانها و دشواری های زندگی که با آنها روبرو هستیم، تنها به دست اوست و به این ترتیب در رویارویی با چالش‌ها قوی‌تر و تواناتر شویم.
بالاترین میزان خشم
از وضعیت سخت و غم انگیز اقتصادی و معیشتی آغاز می کنیم که باری بر دوش شهروندان شده و از آن می نالند و آثار آن دیگر به افزایش دلار آمریکا در برابر پول ملی و افزایش بهای کالاها، مواد غذایی، سوخت، درمان محدود نمانده و این اواخر به ارتباطات، نبود برق، آب و بسیاری از داروهای لازم برای درمان بیماری های صعب العلاج و صف های تحقیر آمیز برای تهیه نان و آرد برای قوت لبنانی‌ها نیز تسری یافته است.
طبیعی است که این درد و رنج بر وضعیت روحی بسیاری از لبنانی‌ها تأثیر بگذارد باعث بروز تنش و احساساتشان شود که سازمان های بین المللی ذیربط نیز آن را نشان داده اند و لبنان را به عنوان کشوری با بیشترین میزان خشم طبقه بندی کرده اند و اعلام کرده اند که 49 درصد لبنانی‌ها از خشم شدید رنج می‌برند و اگر کسی نباشد که خشمشان را دفع یا مهار کند، همه از میزان تأثیرگذاری خشم، واکنش و تنش‌های درونی بر شخص خشمگین و بر تصویر او از جامعه و آثار و پیامدهای آن در سطح خانواده، محل کار یا جامعه ای که در آن زندگی می کند یا کسانی که با آنها برخورد می‌کند، آگاه هستند؛ زیرا اکثر جنایات و فروپاشی خانوادگی و اجتماعی محصول خشم است.
شاید برای نشان دادن این واقعیت نیازی به چنین گزارش‌هایی نداشته باشیم، همین بس که هر روز شاهد تنش‌ها و درگیری‌هایی هستیم که در منازل، راه‌ها یا اماکن خصوصی و عمومی رخ می‌دهند، بلکه این امر به مسئولین نیز تسری یافته است که ما آثار آن را در بیانیه ها، مصاحبه‌ها و حتی در تصمیماتی که می گیرند، می‌بینیم.
از این رو ما خواهان درمان این پدیده و جدی گرفتن آن در سطوح دینی، آموزشی و روانی و مهمتر از همه تلاش برای رفع علل آن هستیم که مردم این کشور را رنج می دهد.
ضرورت تشکیل دولت
از همین جا وارد بحث حکومت می شویم تا بر لزوم تسریع در روند تشکیل دولت و عدم تأخیر در تشکیل آن به هیچ بهانه ای تأکید کنیم تا بحران هایی که میهن و شهروندان از آن رنج می برند حل شوند و یا حداقل کاهش یابند و با تحریم برخی از نیروهای سیاسی و یا به خاطر شروط متقابل که به شکل، تعداد و نوع سهمیه هایی که فلان گروه و طایفه می خواهند، تباه نشود.
زیرا کشور نمی‌تواند با یک دولت موقت بحران‌های خود را حل کند، بلکه این کار با داشتن یک دولت کارآمد که از اجماع برخوردار باشد، ممکن است. دولتی که در حد و اندازه چالش‌های فوری معیشتی، مالی، اصلاحی و امنیتی باشد و حتی در یک مرحله کوتاه، بتواند مشکلات را حل و با تمام توان کار کند و البته در شرایطی که کشور تحمل اتلاف وقت یا تعلل را ندارد، ما این مدت را کوتاه نمی بینیم.
همه نیروهای سیاسی باید به مسئولیت خود در این زمینه عمل کنند؛ زیرا زمان، زمان مچ گیری، انداختن توپ به زمین دیگری، کسب دستاوردهای فوری یا آتی نیست؛ زمان، زمان رقابت و درگیری نیست؛ بلکه زمان، زمان نجات کشور در حال فروپاشی و انسانی است که فرار از این کشور به یکی از اولویتهای فکری او تبدیل شده است و اگر این وضعیت ادامه یابد، بعد از بخش درمان و آموزش، بخش های امنیتی را در نیز در بر خواهد گرفت.
اعتصاب و تعطیل شدن کاسبی‌ها
در همین زمان، اعتصاب نهادهای عمومی ادامه دارد که تا حدی که میزان تأثیرگذاری آن بر معاملات مردم که زندگیشان را در همه سطوح مختل کرده، مشخص شده است.
در حالی که خود را در کنار مطالبات کارکنان نهادهای عمومی و ضرورت تعامل عادلانه با آنها برای تأمین معیشت مناسب ایستاده ایم، با توجه به این که این اعتصاب ممکن است طولانی شود، خواهان ترحم به شهروندان و تصمیم گیری در مورد معاملات ضروری آنها هستیم که هر گونه تأخیر در این باره ممکن است به اختلال در کاسبی مردم و یا تحت تأثیر قرار دادن منافع دیگر شهروندان منجر شود.
باید از عواقب جنگ جلوگیری کرد
اما در سطح منطقه ای، با توجه به درگیری در اوکراین بین روس ها و غرب که بیم پیامدهای خطرناک آن بر امنیت جهانی و غذایی می رود، شاهد بن بست و تنش بیشتر در جهان هستیم. در این راستا مجدداً از جهان عرب و دنیای اسلام دعوت می‌کنیم تا در برابر هرگونه عواقب این جنگ متحد شوند تا به نفع خارجی ها، در این درگیری به سوخت جنگ یا گاو شیری تبدیل نشوند.
در اینجا از هر ابتکار عملی برای برقراری مجدد روابط و تقویت همگرایی بین کشورهای عربی و اسلامی استقبال می‌کنیم؛ اما در عین حال نسبت به هرگونه تمایل به ایجاد چتر امنیتی سیاسی برای دشمن صهیونیستی که ممکن است به تقویت موقعیت و نقش آن در منطقه و تشویق آن به تداوم سیاست نابودی آرمان فلسطینی بینجامد و یا اینکه به عاملی برای تشدید درگیری ها در این منطقه از جهان تبدیل شود که طبیعتاً می تواند دلیلی بر تضعیف و وابستگی آن باشد، هشدار می دهیم.
سالروز ارتحال حضرت آیت الله فضل الله(ره)
سرانجام در سیزدهم تیرماه، دوازدهمین سالگرد ارتحال مرجع عالیقدر سید محمد حسین فضل الله(ره) را گرامی می داریم که زندگی ما را با حضور علمی، فقهی، جهادی و تلاش مجدانه خود برای انسان سازی، ملت سازی و آزادی و اتحاد امت اسلامی آکنده کرد، در برابر عقب ماندگی و افراطی‌گری ایستاد، در برابر اشغالگری و استکبار ایستاد و در حفظ ارزش ها و تقویت فضای همگرایی میان ادیان، مذاهب، ملل و اقوام و تمدن ها بسیار تلاش کرد و وقتی رفت ما را بی توشه نگذاشت، بلکه از نظر فکر، فقه، حرکت، نهادها، مواضع و سخنانی که همواره یادآور آگاهی، اراده، قدرت، عزم و حضور هستند، توشه ای گرانسنگ برای ما به یادگار گذاشت و از ما خواست که هر قدر که چالش ها و بحران ها شدید باشند، مأیوس نشویم و "این راه کامل کنیم".
وفاداری ما به او این است که کاری را که او آغاز کرد، ادامه دهیم و البته ما شما را در همین حال می بینیم و در هیچ شرایطی از کار او دست نکشیم و او در این زمینه از ما انتظار دارد. کمترین وفاداری این است که در روز دوشنبه در مراسم بزرگداشت او در سیزدهم تیرماه، در اینجا، در جایی که دوستش داشت و حتی در سخت ترین شرایط در آن رفت و آمد داشت، دژی که در جنگ جولای 2006 در میان غرش هواپیماها و ریزش ساختمان‌ها، در آن پناه گرفت و توصیه کرد که مزارش نیز در آن باشد، حضور و مشارکت فعالی داشته باشیم. به همین مناسبت مراسم بزرگداشتی در این مکان از نظر رعایت همه پروتکل‌های بهداشتی و مدت زمان برنامه برگزار خواهد شد. نثار روح ایشان و اموات خودتان فاتحه ای قرائت کنید.
