بسم الله الرحمن الرحیم
18 ربیع الاول 1444 برابر با 22 مهر 1401 و 14/10/2022 م
مسئولیت فرد و جامعه در حفظ نظم عمومی
مطالب مهم خطبه اول: مسئولیت عمومی / مخالفت با نظم عمومی! / ذهنیت را تغییر دهید تا واقعیت تغییر کند.
مطالب مهم خطبه دوم: حفاظت از ثروت احیا شده / مسئولیت مردم / وادار کردن دشمن به عقب نشینی / اهمیت تدوین استراتژی دفاعی / رشد رویارویی در فلسطین.
خطبه دینی:
خداوند سبحانه و تعالی در قرآن کریم می‌فرماید: «وَقِفُوهُمْ إِنَّهُم مَّسْئُولُونَ» و فرموده است: «وَكُلُّهُمْ آتِيهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَرْداً»، «يَوْمَ نَدْعُو كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ».
این آیات مبارکه به یک اصل اساسی اشاره دارد و آن این است که انسان مسئولیت‌های متعددی دارد که باید در زندگی دنیوی خود آن‌ها را رعایت و به آن‌ها عمل کند.
مسئولیت عمومی
یکی از آن‌ها مسئولیت عمومی است که تمام سطوح جامعه و همه چارچوب‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، امنیتی و ... را در بر می‌گیرد و لذا هر چارچوب و هر حوزه‌ای باید به مسئولیت خود عمل کند و اگر انسان و جامعه به مسئولیت‌های خود عمل کند، خداوند متعال در یکی از آیات مبارکه خود به ما وعده داده است که می‌توانیم از تمام نعمت‌ها برخوردار شویم، یعنی به خاطر عمل به مسئولیت‌ها، خیرات تمام زندگی ما را در برمی‌گیرد.
ولی اگر این مسؤولیت رعایت نشود و اگر با زبان شکر کنیم ولی در عمل کفران نعمت شود، نتیجه آن را می‌بینیم؛ هر چند بعضی از ما ادعا کنیم که ما کاری به اطراف خود نداریم و شاید برای یک فرد آسان باشد که همیشه دیگران را به خاطر بحران‌هایی که تجربه می‌کنند، سرزنش کند.
امروز ما از بحران‌هایی رنج می‌بریم که شاید مردم و کشور ما در طول تاریخ خود آن را تجربه نکرده باشند، اما بسیاری از کسانی را که در همین جامعه با ما زندگی می‌کنند، مقصر می‌دانیم. ما احزاب، جنبش‌ها، رهبران، نیروهای محلی و منطقه‌ای و... را مقصر می‌دانیم و همه این‌ها درست است. چرا؟ زیرا خداوند متعال همه این افراد را در قبال مناصبی که اشغال می‌کنند، مسئول می‌داند؛ چون این مناصب برای این نیست که انسان آن را به عنوان ارثی برای فرزندانش به جای بگذارد، بلکه مقام برای خدمت بیشتر به مردم است و هر چه مسئولیت انسان بالاتر باشد، تأثیرش بیشتر و حسابش بیشتر و سخت‌تر است.
از امام صادق(ع) روایت شده است که می‌فرماید: «إِنَّ الْحَسَنَ مِنْ كُلِّ أَحَدٍ حَسَنٌ وَ إِنَّهُ مِنْكَ أَحْسَنُ لِمَكَانِكَ مِنَّا وَ إِنَّ الْقَبِيحَ مِنْ كُلِّ أَحَدٍ قَبِيحٌ وَ إِنَّهُ مِنْكَ أَقْبَحُ؛ خیر از هر کس نیکو است و به خاطر جایگاهی که به ما داری، از شما بهتر و زشتی از همه زشت است و از شما بدتر.» یعنی مقام و وابستگی به خودی خود مسئولیت آفرین است.
مخالفت با نظم عمومی!
اما با وجود این، ما نه تنها از کوتاهی مسئولان در انجام وظایف خود رنج می‌بریم، بلکه در سطح فردی نیز از این مسئله رنج می‌بریم که به خود و به مردم اطراف خود رحم نمی‌کنیم.
اگر به جامعه خود نگاه کنیم؛ البته در اینجا نمی‌خواهیم به مانند سیاستمداران دائم الفساد، فقط مردم را سرزنش کنم، می‌بینیم که این مردم رنج کشیده و صبور، از اصول و ارزش‌های خود عدول نمی‌کنند، این مردم در حد خود نمونه هستند که نمی‌گذارند برای ابراز خشم، توطئه‌ها آن‌ها را وارد فتنه‌ها کنند، این مردم الگو و نمونه برای دیگران هستند، اما این بدان معنا نیست که ما در انجام مسئولیت فردی خود کم نمی‌گذاریم و مانند مسئولان اشتباه نمی‌کنیم بلکه هر کدام برای خود حساب و کتاب خاص خود را دارند.
در واقع نمی‌خواهم در اینجا پوپولیستی صحبت کنم، بلکه می‌خواهم به یکی از واقعیت‌های زندگی خود اشاره کنم، ببینیم چگونه رفتار می‌کنیم و آیا نسبت به آنچه که دیگران در مناصب سیاسی انجام می‌دهند تفاوت داریم یا خیر؟ یا اینکه ما هم در همان جهت حرکت می‌کنیم؟!
برای مثال: چند وقت پیش خیابان‌ها و جاده‌های ما را خط کشی کردند و از جیب ما مبالغی برای آن پرداخت شد، این مبالغ از جیب این و آن پرداخت نشد بلکه از جیب شهرداری و بودجه خاص آن پرداخت شد. این‌ها مالیات ما هستند، این‌ها اموال ما هستند، شاید برخی از ما خوششان نیاید و برخی از ما در شبکه‌های اجتماعی اعلام کردند که این طرح غیرآگاهانه بود؛ اما واقعیت این است که برنامه‌ای برای ترافیک طراحی شد، حتی اگر برخی از برنامه ریزان از اهداف آن دور شده باشند. این طرح یکی از فلسفه‌های نظام در اسلام است و تنها از نظام‌های وضعی نیست. نظم، قانون است و باید حفظ شود تا جان، مال و ناموس مردم حفظ شود. لذا حضرت علی(ع) از نظریات سخنی نمی‌گوید وقتی می‌فرماید: «لا بدَّ للناس من أمير برّ أو فاجر؛ مردم باید امیر داشته باشند، نیکوکار یا فاسق.» زیرا نبود نظم در زندگی مردم، زندگی‌شان را به آشوب می‌کشاند و اگر هرج و مرج به نظم تبدیل شود، مردم، پیامدهای منفی آن را درو می‌کنند.
من این نمونه را گفتم تا امروز در مورد آن صحبت کنم؛ زیرا کار ویژه سخن هفتگی همین است، اینجا وظیفه ما این نیست که فنون سخنرانی خود را نشان دهیم و دیگران بشنوند. خداوند به خاطر این وقت، در روز قیامت ما بازخواست خواهد کرد.
اگر امروز از منظر مسئولیت فردی به نظام ترافیک بپردازیم... اگر این نظام برای این وضع شده و به وجود آمده است که مردم در هنگام حرکت در جاده‌ها و خیابان‌ها با کمترین تنش ممکن حرکت کنند... اما اگر هنگام حرکت، وقتی می‌بینیم که موتورسیکلت یا ماشینی خلاف قانون و خلاف قوانین ترافیک حرکت می‌کند، آیا عصبانی نمی‌شویم؟ این تنش است و ما را از بحران‌های بی‌نیاز می‌کند... در اینجا در حالتی که دولت به مسئولیت‌های خود عمل نمی‌کند، نقش مسئولیت فردی مطرح می‌شود.
اگر از صبح تا غروب به دولت سنگ بزنیم، دولت صدای ما را نخواهد شنید و بسیاری از سیاستمداران نیز صدای ما را نمی‌شنوند: «إِنْ هُمْ إِلَّا كَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ سَبِيلا؛ آن‌ها مانند چهارپایان هستند، اما گمراه‌ترند.» آن‌ها برج عاج نشین هستند، اما واقعیت این است که ما به دست خود زندگی‌مان را سخت می‌کنیم.
بنابراین در زمان بحران‌ها و نبود دولت، مسئولیت فردی اصل است... بسیاری از برادران و خواهرانی که در مسجد امام رضا(ع) در بئرالعبد حضور داشتند می‌شنیدند که در روزهای جنگ داخلی لبنان، در آن زمان که نه حکومتی بود و نه قانونی، جناب سید(رض) بالای منبر می‌ایستاد و می‌فرمود: رانندگی خلاف، جایز نیست. دزدی برق و آب جایز نیست؛ چون از پول مردم است؛ زیرا فرهنگی که از مشکلات و بحران‌های زندگی بکاهد جزء دین و ایمان ماست... رفتار نیک و خوب، پاسخ به روش بهتر، آنچه را برای خود دوست داری برای برادرت دوست بدار و آنچه را برای خود نمی‌پسندی برای او نپسند، به چه معناست؟
پیامبر(ص) از صدقه صحبت می‌کند، منظور فقط پولی که به صندوق صدقات می‌اندازیم. آن حضرت می‌فرماید: «إماطَتُكَ الأذى عنِ الطَّريقِ صَدَقةٌ؛ برداشتن چيزهاى آسیب‌رسان از سر راه صدقه است.» پس اگر چیزهای آسیب‌رسان را در راه‌ها بیندازیم، چه خواهد شد؟ «وَ أَ لَّوِ اسْتَقامُوا عَلَى الطَّرِيقَةِ لَأَسْقَيْناهُمْ ماءً غَدَقاً» [جن: 16]؛ و اينكه اگر آن‌ها در راه [ايمان] استقامت ورزند، با آب فراوان [باران] سيرابشان مى‌كنيم.
چرا جلوی مغازه‌های خود مانع می‌گذاریم یا آن را به بخشی از مغازه خود تبدیل می‌کنیم، ممکن است یک نفر بیاید و این مانع به ماشینش آسیب بزند، آیا این کار اذیت نیست، حتی اگر در همین اندازه باشد؟
اگر حرف زشتی به دیگران بزنی، یا حرف آزار دهنده‌ای به زبان برانی، آیا این رفتار حتی در این حد باعث اذیت دیگران نمی‌شود؟
من در مورد فتواهایی که بر لزوم رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی تأکید می‌کنند، صحبت نمی‌کنم، من در همین سطح ساده از آنچه از دین خود می‌دانیم صحبت می‌کنم.
چرا از روی عجله، سلیقه و عدم رعایت قانون و نظم با ماشین یا موتورسیکلت خلاف جهت حرکت می‌کنیم تا سریع‌تر به مقصد برسیم؟ آیا این کار حتی تا همین حد باعث اذیت دیگران نمی‌شود... اما اگر همه به نظم پایبند باشند، همه به مقصد خود می‌رسیم.
بیش از آن، امروزه در زمان بحران اقتصادی، بسیاری از مردم به دلیل هزینه‌های بالای حمل و نقل، فرزندان خود را با موتورسیکلت به مدرسه می‌برند که جان افراد را به خطر می‌اندازد، به خصوص زمانی که با دو فرزند و بیشتر سوار موتورسیکلت شویم.
اول جان فرزندانتان را حفظ کنید و ثانیاً رعایت نظم را به فرزندان خود بیاموزید. وقتی فرزندی ببیند که پدرش نظم را رعایت نمی‌کند، در آینده به نظم پایبند نخواهد بود.
بنابراین وقتی در سطح فردی مثال می‌زنیم آن‌ها را کوچک می‌بینیم، اما در سطح اجتماعی می‌بینیم که جامعه به دلیل کم و زیاد کردن یک دقیقه باعث پیچیده شدن زندگی می‌شود و بحران ترافیکی ایجاد می‌کنیم؛ بنابراین به خاطر این ذهنیت من و دیگران، بنزین بیشتری مصرف می‌کنیم، تلاش بیشتری به خرج می‌دهیم، اعصابمان به هم می‌ریزد و سلامتی‌مان آسیب بدتر می‌شود.
ذهنیت را تغییر دهید تا واقعیت تغییر کند
این یک مدل مینیاتوری از ذهنیت است که باید به آن توجه کنیم تا واقعیت اطرافمان را تغییر دهیم. ما باید حواسمان به این ذهنیت باشد، زیرا وقتی این ذهنیت از چیزهای کوچک شروع شود، به مرور به یک فرهنگ تبدیل می‌شود. سیاستمداران فاسد خلاف جهت حرکت می‌کند و کشور را مطابق علایق و خلق و خوی خود به پیش می‌برد: «كَما تَكُونوا يُوَلّى علَيكُم؛ هر گونه باشيد، همان گونه بر شما حكومت مى شود.»، «إِنَّ اللهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّىٰ يُغَيِّرُوا مَا بِأَنفُسِهِمْ».
امیرالمؤمنین علی(ع) می‌فرماید: «اَلنّاسُ ثَلاثَةٌ: فَعالِمٌ رَبّاني وَ مُتَعَلِّمٌ عَلي سَبيلِ نَجاةٍ وَ هَمَجٌ رَعاعٌ اَتْباعُ كُلِّ ناعِقٍ؛ مردم سه گروه‌اند: دانشمند خداشناس، دانش جوي در راه رستگاري و فرومايگاني بی‌اراده و سرگردان كه هر دعوتي را اجابت می‌کنند.» دانش جوی راه رستگاری کسی است که در اجرای نظم بسیار مسئولانه رفتار می‌کند ولی امروز به مسئولیت خود حتی در سطح تبلیغ و ارشاد نیز عمل نمی‌کند؛ اما اگر به مسئولیت خود عمل نکنند، با این که آگاهی، دین و تعهد داریم، پس چرا این موضوع را برای خودمان اعمال نمی‌کنیم؟
پس باید خودمان الگو و نمونه شویم و هنگامی که راه راست را در پیش گرفتیم، خداوند دروازه رزق و روزی را به روی ما می‌گشاید: «وَلَوْ أَنَّهُمْ أَقَامُواْ التَّوْرَاةَ وَالإِنجِيلَ وَمَا أُنزِلَ إِلَيهِم مِّن رَّبِّهِمْ لأكَلُواْ مِن فَوْقِهِمْ وَمِن تَحْتِ أَرْجُلِهِم مِّنْهُمْ أُمَّةٌ مُّقْتَصِدَةٌ وَكَثِيرٌ مِّنْهُمْ سَاء مَا يَعْمَلُونَ».
بنابراین، اگر می‌خواهیم وضعیت خود را تغییر دهیم، باید از خودمان شروع کنیم و دیگران نیز هر کدام به حسب مسئولیت خود پاسخگو خواهند بود و در این صورت اگر از خداوند متعال درخواست روزی کنیم، باید از ما بیشتر بشنود: «وَمَن يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَل لَّهُ مَخْرَجاً وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ وَمَن يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْراً».
خطبه سیاسی:
بسم الله الرحمن الرحیم
علامه دکتر سید جعفر فضل الله در خطبه دوم نماز جمعه در مسجد امامین الحسنین(علیهما السلام) در حارت حریک، به وضعیت داخلی لبنان که در سطوح اقتصادی، مالی و معیشتی همچنان در حال بدتر شدن است، پرداخت. عرصه داخلی کشور همچنان در ورطه فروپاشی فرو می‌رود که به نظر می‌رسد انتهایی نداشته باشد، در حالی که رنج شهروندان همچنان در بالاترین حد خود است، بدون اینکه طبقه سیاسی کشور اقدامی واقعی برای مهار این وضعیت انجام دهند.
حفاظت از ثروت احیا شده
ایشان با قدردانی از دستاورد بزرگی که لبنان در احیای ثروت نفت و گاز خود به دست آورد، خاطرنشان کرد: اگر این ثروت به صورت نهادی و قانونی حفظ نشود، می‌تواند به سرنوشت همان ده‌ها میلیارد دلاری دچار شود که توسط طبقه سیاسی و بانکی در راه فساد، سهمیه‌بندی و اتلاف، به هدر رفت. آن هم در زمانی که تنها نقطه ورود برای نجات کشور بود. اگر به مانند سابق در این باره کم‌کاری شود، میهن سقوط می‌کند. ترسناک این است که هم اینک تعداد زیادی از این طبقه وجود دارند که تا زمانی که پاسخگویی وجود نداشته باشد و قانون زیر پا گذاشته شود، وسوسه می‌شوند که این منابع را نیز ببلعند.
ایشان خاطرنشان کردند: این ثروت احیا شده، علیرغم اهمیت نقش آن در فرآیند نجات، اثربخشی و ثمره آن علاوه بر ضرورت نظارت، قانونی دقیق، به میزان به کارگیری آن در چارچوب یک چشم انداز اقتصادی یکپارچه که بر همه بخش‌های تولیدی تأثیرگذار و میزان صداقت و اخلاق مسئولین آن و اراده سیاسی محکمی بستگی دارد.
مسئولیت مردم
ایشان بر اهمیت نقش مردم در این مرحله تأکید کردند و گفتند: اگر مردم در حمایت از مقاومت حضور دائم داشته باشند، مقاومتی که نقش اصلی را در احیای حقوق لبنان داشته است، مسئولیت مردم در زمینه اصلاح روند سیاسی و اقتصادی داخلی دوچندان می‌شود. در غیر این صورت تمام هزینه‌های مادی و معنوی و فداکاری‌های آن در برابر دشمن و محاصره موجود همچنان در معرض تهدید خواهد بود، مگر اینکه مردم در سطح داخلی وارد عمل شوند و فشارهای مناسبی را برای ساختن میهن بر پایه‌های استوار وارد کنند.
ایشان این پیروزی را حاصل استواری مردمی و موفقیت در آماده‌سازی ابزارهای قدرت و تقویت توان مقاومت و ساختن وحدت داخلی در سطح رسمی دانستند و بار دیگر بر اهمیت یکپارچگی این قابلیت‌ها در دستیابی به اهداف مورد نظر تأکید کردند.
ایشان خاطرنشان کردند: مقاومت با ایستادن در پشت سر دولت در طرح مطالبه حقوق لبنان و استفاده از قدرت در چارچوب محاسبات دقیق و در نظر گرفتن شرایط مساعد منطقه‌ای و بین‌المللی، مسئولانه و حکیمانه رفتار کرد. این رفتار نشان داد که مقاومت در برنامه‌های خود صداقت دارد و نیرویی است که می‌تواند دشمن را از هرگونه تجاوزی باز دارد، نقشه‌هایش را خنثی و تهدیداتش را برای تحقق چشم دوختن به ثروت لبنان، فلج کند.
وادار کردن دشمن به عقب نشینی
ایشان اظهار داشتند: اما برخی از طرف‌هایی که اهمیت این دستاورد را دست‌کم گرفتند، آن‌ها را به ضعف موضع لبنان ارجاع می‌دهیم، زمانی که ناظر مذاکرات با تحقیر به لبنانی‌ها اعلام کرد: «شما کشوری ورشکسته هستید و باید آنچه را که به شما پیشنهاد می‌شود، بپذیرید.» اما بعد از انجام راهپیمایی‌هایی که پیام روشنی برای دشمن و آماده شدن برای رویارویی بود، چگونه موضع این ناظر و دشمن تغییر کرد که مجبور شدند سیاست خود را در جهت برآورده ساختن خواسته‌های لبنان اصلاح کنند. البته دستاورد دیگر نیز از اهمیت کمتری برخوردار نیست و آن این که قدرت‌های بین المللی که لبنان را تحت فشار قرار داده بودند، مجبور کردند تا تحریم شرکت‌های بین المللی را که می‌خواستند در میدان‌های نفتی و گازی سرمایه‌گذاری کنند، بردارند.
اهمیت تدوین استراتژی دفاعی
ایشان افزودند: بر این اساس باید راهبرد دفاعی کشور را تدوین کنیم که مقاومت را مؤلفه اساسی خود می‌داند و برای تحقق منافع ملی، حفظ مرزها و بازدارندگی دشمن تا کنون بدیلی برای آن وجود ندارد.
ایشان خاطرنشان کردند: اساس دنیا بر قانون جنگل است و تا زمانی که کشورها و ملل ضعیف، قدرت نداشته باشند، آینده‌شان قحطی و مهاجرت است؛ زیرا اگر قدرت نداشته باشیم، حق زندگی شرافتمندانه نیز نخواهیم داشت. دشمن هر چقدر هم که قوی باشد، مردم نباید بترسند؛ زیرا دشمن هر قدر که قوی باشد، خالی از ضعف نیست و مردم هر قدر که ضعیف باشند خالی از قدرت نیستند و این معادله‌ای است که مرحوم سید فضل الله همیشه تکرار می‌کرد. او که انگیزه اصلی در تحقق دستاوردهای مقاومت بود و می‌فرمود: ما به جای اینکه با نقاط ضعف خود با نقاط قوت قدرتمندان مبارزه کنیم، باید با نقاط قوت خود با نقاط ضعف قدرتمندان بجنگیم.
رشد رویارویی در فلسطین
ایشان در پایان سخنان خود خاطرنشان کردند: این دستاورد بازتاب‌های سیاسی و اخلاقی در میدان‌های درگیری در منطقه به ویژه فلسطین خواهد داشت که این روزها شاهد افزایش خیزش‌های مردمی و عملیات مقاومت و ایستادگی قوی در سراسر میهن اشغالی هستیم که بیانگر آغاز مرحله تازه و کیفی از رویارویی با دشمن، به نفع آزادی و استقلال و همه آزادگان جهان است.
