بسم الله الرحمن الرحیم
8 شوال 1444 برابر با 8 اردیبهشت 1402 و 28/04/2023 م
عمل، هدف وجودی انسان و راه رسیدن به رضوان الهی است
مطالب مهم خطبه اول: بهترین عبادت / نکوهش بیکاران / تجلیل از کارگران / دستان با برکت.
مطالب مهم خطبه دوم: بدتر شدن وضعیت زندگی / نه به اظهارنظرهای تحریک‌آمیز / بحران آوارگان / روز کارگر.
خطبه دینی:
خداوند سبحانه و تعالی در کتاب عزیز خود می‌فرماید: «هُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ ذَلُولاً فَامْشُوا فِي مَنَاكِبِهَا وَكُلُوا مِنْ رِزْقِهِ وَإِلَيْهِ النُّشُورُ» [الملك: 15] صدق الله العظيم.
خداوند سبحان بندگان خود را به کار فراخوانده است، هرچند که لازم شود مسافتی را طی کنند و راه دریا و هوا را در پیش بگیرند. چرا که کار را هدف وجودی انسان دانسته و فرموده است: «هُوَ أَنْشَأَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَاسْتَعْمَرَكُمْ فِيهَا» [هود: 61] یعنی شما برای این در زمین به وجود آمدید که آن را آباد کنید.
بهترین عبادت
در دین اسلام، کار کردن به گذران زندگی محدود نمی‌شود؛ بنابراین انسان نباید کار را فقط وسیله‌ای برای کسب درآمد و توسعه امکانات خود قرار دهد، بلکه دایره نگاه به آن را گسترش داده است. مردی نزد امام صادق(ص) آمد و عرضه داشت: پولم زیاد شده و فرزندانم در راحتی هستند. از این رو می‌خواهم کار تجارت و بازار را رها کنم. امام(ع) به او فرمود: «إذاً يقلّ عقلك ولا يُنتفع منك بشيء؛ با این کار عقلت کم می‌شود و چیزی از تو عاید نمی‌شود». نگاه اسلام به کار فراتر از کار به مثابه منبع ثروت‌اندوزی و کسب درآمد است، بلکه منظور اسلام از کار انسان‌سازی و آبادانی زندگی است.
اسلام کار را به عبادت ارتقا داده و بالاتر از آن کار را اوج عبادت دانسته است. در حدیثی از رسول خدا(ص) آمده است: «اَلْعِبَادَةُ سَبْعُونَ جُزْءاً وَ أَفْضَلُهَا جُزْءاً طَلَبُ اَلْحَلاَلِ؛ عبادت هفتاد جزء دارد که بهترین آن طلب روزی حلال است».
در این باره نقل شده است که دو نفر از اصحاب نزد رسول خدا(ص) بودند. پیامبر از آن‌ها درباره برادر دیگرشان سؤال کرد و آن‌ها گفتند: پیوسته نماز می‌خواند و روزه می‌گیرد. حضرت فرمود: چه کسی زندگی او را تأمین می‌کند؟ گفتند: ما هستیم. حضرت فرمود: شما دو نفر عابدتر از او هستید. نگفت، بهتر از او بلکه فرمود عابدتر از او.
اسلام کار را راهی برای رسیدن به رضایت، محبت و مغفرت خداوند و تلاش در راه او به شمار آورده است. در حدیث آمده است: «مَنْ بَاتَ كَالاًّ مِنْ طَلَبِ اَلْحَلاَلِ بَاتَ مَغْفُوراً لَهُ؛ هر كه در طلب حلال، خود را به رنج افكند، آمرزيده است.»
در حديثی كه از آن حضرت(ص) آمده است که به اصحاب خود فرمود: «إِنَّ مِنَ الذُنُوبِ ذُنُوبَاً لَا تُكَفِّرُهَا الصَلَاةُ وَلَا الصِّيَامُ وَلَا الحَجُّ وَلَا العُمْرَةُ. قَالُوا: فَمَا يُكَفِّرُهَا يَا رَسُولَ اللهِ؟ قَالَ: الهُمُومُ فِي طَلَبِ المَعِيشَةِ؛ بعضی از گناهان به وسیله نماز و صدقه هم آمرزیده نمی‌شوند. سؤال شد یا رسول الله! پس چه چیز موجب آمرزش آن است؟ فرمود: جدیت و تلاش در طلب معیشت.»
در سیره آمده است که رسول خدا(ص) در جمعی از اصحاب خود حضور داشت بود. جوانی را دیدند که بدنی قوی و عضلانی داشت. گفتند: اگر این جوان، جوانی و نیروی خود را در راه جهاد در راه خدا به کار می‌گرفت، برایش بهتر نبود؟! حضرت(ص) فرمود: «اگر برای تأمین فرزندان خردسالش بیرون آمده باشد، برای رضای خداست و اگر برای تأمین پدر و مادر سالمندی بیرون آمده باشد، برای رضای خداست و اگر برای تأمین خودش و این که نیازمند کسی نباشد، بیرون آمده باشد، برای رضای خداست، ولی اگر برای خودنمایی و فخرفروشی بیرون رود، در راه شیطان است.»
کار عادت انبیا، ائمه و صالحان بوده است. حسن بن علی بن ابی‌حمزه از پدرش چنین روایت کرده است: ابوالحسن [امام كاظم] علیه‌السلام را ديدم كه در زمينى كار می‌کرد و پاهايش از عَرَق، خيس شده بود. گفتم: جانم فدايت! مردان (كارگران) كجايند؟ فرمود: «اى على! كسى كه از من و پدرم بهتر بود، در زمينش با دستانِ خود، كار می‌کرد.» گفتم: او كيست؟ فرمود: «پيامبر(ص)، امير مؤمنان و پدرانم. همه آنان، با دستان خود، كار می‌کردند و اين، شيوه پيامبران، رسولان، جانشينان آن‌ها و صالحان است.»
نکوهش بیکاران
قرآن كريم در تأييد اهميت كار، به كار چند پيامبر اشاره كرده و از جمله از کار حضرت داوود(ع) سخن گفته است. می‌فرماید: «وَلَقَدْ آَتَيْنَا دَاوُودَ مِنَّا فَضْلاً يَا جِبَالُ أَوِّبِي مَعَهُ وَالطَّيْرَ وَأَلَنَّا لَهُ الْحَدِيدَ * أَنِ اعْمَلْ سَابِغَاتٍ وَقَدِّرْ فِي السَّرْدِ وَاعْمَلُوا صَالِحاً إِنِّي بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ» [سبأ: 10– 11]. او با این که پیامبر بود، زره می ساخت و حضرت موسی(ع) چوپانی می کرد و وقتی خداوند متعال از او سؤال کرد، کار خود را توضیح داد: «قَالَ هِيَ عَصَايَ أَتَوَكَّأُ عَلَيْهَا وَأَهُشُّ بِهَا عَلَى غَنَمِي وَلِيَ فِيهَا مَآَرِبُ أُخْرَى» [طه: 18].
از سوی دیگر، افراد بیکار و تنبلی را که برای لقمه نانی بر در خانه‌ها پرسه می‌زنند، تقبیح می‌کند. در حدیثی از امام باقر(ع) آمده است: «إِنِّي لَأُبْغِضُ الرَّجُلَ – أَوْ أُبْغِضُ لِلرَّجُلِ – أَنْ يَكُونَ كَسْلَاناً عَنْ أَمْرِ دُنْيَاهُ، وَمَنْ كَسِلَ عَنْ أَمْرِ دُنْيَاهُ، فَهُوَ عَنْ أَمْرِ آخِرَتِهِ أَكْسَلُ؛ من نفرت دارم از مرد ـ يا براى مرد ـ كه در كار دنيايش تنبل باشد. هر كه در كار دنيايش تنبل باشد، در كار آخرتش تنبل‌تر است.» و در حدیث دیگری آمده است: «مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَنْ أَلْقَى كَلَّهُ عَلَى اَلنَّاسِ؛ كسي كه رنج خود را بر دوش مردم افكند، ملعون است.»
از رسول خدا(ص) نقل شده است: «إِنِّي لَأَرَى اَلرَّجُلَ يُعْجِبُنِي فَأَقُولُ هَلْ لَهُ حِرْفَةٌ فَإِنْ قَالُوا لاَ سَقَطَ مِنْ عَيْنِي؛ پیامبر خدا(ص) هرگاه به کسى نگاه کنم و از او خوشم بیاید، مىگویم: شغلى هم دارد؟ اگر گفتند: نه، از چشمم می‌افتد.»
از این رو رسول خدا(ص) در عین سخاوت، نمی‌گذاشت به کسی که توان کار داشت ولی کار نمی‌کرد، انفاق و صدقه بدهند. در سیره آمده است که مردی نزد آن حضرت آمد و برای خرج فرزندانش درخواست کمک کرد. رسول خدا(ص) امتناع کرد و به او فرمود: برو و کار کن. به رسول خدا(ص) عرض کرد: مالی ندارم تا کار کنم. به او فرمود: آیا در خانه چیزی یا وسیله‌ای داری؟ گفت: بله. جوان رفت و با پوست قوچ و ظرفی برای سقایی نزد آن حضرت آمد. رسول خدا(ص) آن‌ها را به دو درهم برای او فروخت. یک درهم را به جوان داد تا برای خانواده خود نان بخرد و با این یک درهم دیگر تبری بخرد. سپس به او دستور داد که از کوه‌های مدینه هیزم بیاورد و بعد از پانزده روز به نزدش بیاید. مدت مذکور طی شد و آن مرد نزد رسول خدا(ص) آمد و گفت: یا رسول الله، خودم و فرزندانم را تأمین کردم و آن یک درهم نزدم باقی مانده است. رسول خدا(ص) به او فرمود: این همان چیزی است که من برای تو می‌خواستم.
در حدیث آمده است خداوند دعای فردی را که در خانه‌اش نشسته است و می‌گوید: خدایا به من روزی بده، مستجاب نمی‌کند و به او گفته می‌شود: آیا به تو نگفتم که دنبال روزی باشی؟!
چون آیه «وَمَنْ يَتَّقِ اللهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً * وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ» [الطلاق: 2-3] نازل شد، برخی از مسلمانان درهای خانه خود را بستند و شروع به عبادت کردند و کار را کنار گذاشتند و گفتند که کار بس است؛ اما رسول خدا(ص) نزدشان رفت و به آن‌ها فرمود: چه چیزی شما را به در پیش گرفتن این روش واداشت؟ گفتند: ای رسول خدا، خداوند روزی ما را ضمانت کرده است. پس ما به عبادت روی آوردیم. حضرت فرمود: هر که چنین کند، دعایش مستجاب نشود. شما باید دنبال روزی باشید.
تجلیل از کارگران
اسلام با تأکید بر جایگاه ویژه کارگر نزد خدا و پیامبر فقط به تکریم معنویشان بسنده نمی‌کند بلکه از مردم می‌خواهد با دادن حقوق کامل کارگران، از آن‌ها تقدیر کنند و از حقوقشان کم نگذارند. از این رو در حدیث آمده است: «أعطوا الأجيرَ أجْرَه قَبلَ أنْ يَجِفَّ عَرَقُه؛ تا عرق کارگر خشک نشده است، مزدش را بدهید.» بیش از توانایی، به کارگران کار تحمیل نکنید، کرامتشان را حفظ کنید، از آن‌ها تقدیر کنید و احساس امنیت را در آن‌ها ایجاد نمایید.
و در عین حال نسبت به ظلم به کارگر نیز هشدار می‌دهد. در حدیث آمده است: «مَن ظَلَمَ أجيراً أجرَهُ، أحبَطَ اللهُ عَمَلَهُ، وحَرَّمَ عَلَيهِ ريحَ الجَنَّةِ؛ كسى كه مزدِ کارگری را كم دهد، خداوند عملش را باطل می‌گرداند و بوى بهشت را بر وى حرام می‌کند.»
در این زمینه به نکته‌ای می‌پردازیم که در این شرایط سخت باید مورد توجه قرار گیرد و آن نگاه کارفرمایان به کارگران است. این که کارفرمایان به کارگر به عنوان ضعیف‌ترین حلقه کار و تولید نگاه نکنند؛ یعنی در هر بحراني اولین کسانی که به فکر قربانی کردنشان می‌افتند کارگران باشند یا این که از نیاز کارگر به کار بهره‌برداری کنند و شرايط را بر او تنگ کنند يا بدون توجه به سابقه کاری، فداکاری و وضعیت او و توجه به مفاد حدیث «إِيَّاكَ وَظُلْمَ مَنْ لَا يَجِدُ عَلَيْكَ نَاصِراً إِلَّا اللهَ؛ از ظلم به کسی که یاوری جز خدا ندارد، بپرهیز» در حق او ستم روا دارند.
دستان با برکت
برادران و خواهران عزیز، در روز اول اردیبهشت، روز کار و کارگر، خواهش ما این است که تکریم کارگر به روز خاصی محدود نشود بلکه باید همیشه از نقش کارگران قدردانی کنیم و به آن‌ها بگوییم: خوشا به دستان شما که می‌سازند، تجارت می‌کنند، می‌کارند، مداوا می‌کنند، درد مردم را تسکین می‌دهند و خدمت می‌کنند، چه در کشور خودشان باشند و چه در دیار هجرت. گوارایتان باد؛ زیرا دستی که با آن کار می‌کنید، دست بابرکتی است، دست عبادتگر است، دستی است که خدا و رسولش آن را دوست دارند. خوشا به حال جوامع، مردم و کشورهایی که برای کارگران خود ارزش قائل هستند، آن‌ها را گرامی می‌دارند، از آن‌ها محافظت می‌کنند و زندگی شایسته‌ای را برایشان فراهم می‌کنند؛ زیرا آن‌ها نظر کرده خدا، رسول و مؤمنان هستند.
«وَقُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ وَسَتُرَدُّونَ إِلَى عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ» [التّوبة: 105].
خطبه سیاسی:
بسم الله الرحمن الرحیم
ای بندگان خدا، توصیه رسول خدا(ص) را به شما و خود توصیه می‌کنم که فرمود: «تَقَبّلوا لي بسِتٍّ أتَقَبّلْ لَكُم بالجَنّةِ: إذا حَدَّثْتُم فلا تَكْذِبوا، وإذا وَعدْتُم فلا تُخْلِفوا، وإذا ائتُمِنْتُم فلا تَخونوا، وغُضّوا أبْصارَكُم، واحْفَظوا فُروجَكُم، وكُفُّوا أيديَكُم وألسِنَتَكُم؛ شش چيز را براى من به عهده گيريد، من براى شما بهشت را به عهده می‌گیرم: هرگاه سخن گفتيد دروغ مگوييد، هرگاه وعده داديد خلف وعده نكنيد، هرگاه امینتان دانستند خيانت نورزيد، چشمانتان را [از حرام] فروبندید، شهوت خويش را حفظ كنيد و دست و زبان خود را نگه دارید.»
رسول خدا(ص) در این حدیث به راست‌گویان، وفا کنندگان به عهد، امانت‌داران، چشمان فرو بندگان، عفت پیشگان، پرهیزکنندگان از ظلم به مردم و همکاری با ستمکاران، آنانی که جز به نیکی سخن نمی‌گویند، آنان که خلف وعده نمی‌کنند، کسانی که به امانت خیانت نمی‌کنند، آنانی که با چشم و عفت خود از حد نمی‌گذرند، با زبان خود آبروی مردم را نمی‌برند و دستشان را در دست ستمگران، ظالمان، مستکبران و خائنان قرار نمی‌دهند یا به سوی حرام دست درازی نمی‌کنند. زمانی که ما از این موضوعات آگاه شدیم و به آن عمل کردیم، آگاه‌تر و تواناتر در برابر چالش‌ها خواهیم شد.
بدتر شدن وضعیت زندگی
از وضعیت معیشت و زندگی شروع می‌کنیم که با افزایش قیمت اجناس و مواد غذایی، گرانی دارو، درمان، تأمین آب، برق، سوخت، تحصیل و حمل‌ونقل بدتر می‌شود، بدون این که هیچ چشم‌اندازی از راه‌حل در این باره دیده شود. بلکه می‌بینیم مثل گذشته دولت با افزایش مالیات و هزینه‌ها، برای رفع نیازهای خود به جیب خالی شهروندانش دست درازی کرده است، بدون این که عواقب این قضیه را بر مردم در نظر بگیرد و در جستجوی راه‌های دیگری برای تأمین نیازهای خود باشد.
در اینجا باید به هیاهوی جریان‌های سیاسی پس از تصمیم وزارت کار مبنی بر افزایش ناچیز اجاره املاک دریایی که این جریان‌ها بین خود تقسیم کرده بودند، بپردازیم. عرض می‌کنیم: اگر اقداماتی هم برای تقویت بخش عمومی و شهروندان انجام می‌شود، این اقدامات کارگران را برای بازگشت به کار متقاعد نکرده است و باعث شده است که نهادهای دولتی همچنان فلج باشند، آن‌هم در شرایطی که بخش خصوصی همچنان از بابت هزینه‌های ناشی از ایفای وظیفه و حقوق کارگران در رنج و زحمت قرار دارد؛ زیرا بین کاهش تعداد کارمندان و کارگران یا افزایش قیمت خدمات و محصولات و دلاری شدن آن‌ها که لبنانی‌ها توان پرداختشان را ندارند، سردرگم هستند.
همه این‌ها در حالی اتفاق می‌افتد که دولت مسئول یافتن راه‌حل برای شهروندان در وضعیت بدی قرار دارد؛ زیرا دولت همچنان اسیر اختلافات نیروهای سیاسی است؛ چرا که هیچ‌کدام از آن‌ها نمی‌توانند انتخاب خود را بر دیگران تحمیل کنند و آمادگی عقب‌نشینی نیز ندارند؛ به عبارت دیگر خلأ موجود نه تنها بر فروپاشی اقتصادی و معیشتی تأثیرگذار است بلکه ممکن است امنیت و موجودیت دولت را نیز در معرض تهدید قرار دهد.
از این رو، مجدداً از نیروهای سیاسی می‌خواهیم به مسئولیت خود در رهایی کشور از وضعیت رکود عمل کنند و این امر تنها با همگرایی و همکاری آن‌ها محقق خواهد شد؛ زیرا این کشور بر اساس اجماع و توافق ساخته شده و بر اساس آن تداوم می‌یابد.
تا زمانی که این مسئله اتفاق بیفتد، مجدداً از همه نیروهای سیاسی می‌خواهیم که به این کشور و مردم آن رحم کنند، نه این که بر بحران‌ها و رنج‌های آن بیفزایند و با سخنان و مواضع خود، ثبات و وحدت آن را در معرض تهدید قرار دهند. اگر کسی حرفی دارد که باعث ایجاد هماهنگی و همگرایی بین لبنانی‌ها می‌شود، بگوید و اگر حرف او به افزایش شکاف، فتنه افروزی و تقویت تفرقه می‌انجامد، این کشور و مردم را از عواقب آن در امام نگه دارد.
نه به اظهارنظرهای تحریک‌آمیز
از این رو نسبت به تداوم شعارهای تحریک‌آمیز در اشکال گفتمان‌های سیاسی که پس از صدور احکام قضایی در خصوص حوادث خلدة به راه افتاد، هشدار می‌دهیم و مجدداً تأکید کنیم که اعتراض به احکام صادره باید در چارچوب قانونی آن و در مراجع تخصصی قضایی باشد.
در اینجا از همه کسانی که برای کور کردن چشم این فتنه که عده‌ای به دنبال استفاده ابزاری از آن برای تحریک‌گری بودند، قدردانی می‌کنیم.
در همین راستا، همچنین از همه کسانی که در شهرک المعیصرة کسروانیة برای جلوگیری از نزاع‌های احتمالی پس از تعدی به دو جوان بین مردم منطقه، تلاش کردند، قدردانی کنیم. آن‌ها برای حمایت از وحدت و حفاظت از طیف‌های مختلف ساکن در منطقه، بر این زخم مرهم گذاشتند و جلوی بروز تنش را گرفتند؛ زیرا برخی‌ها سعی داشتند از این حادثه برای ایجاد تشنج و تأثیر گذاشتن بر همزیستی موجود در منطقه بهره‌برداری کنند.
بحران آوارگان
در موضوع بحران آوارگان که این اواخر به خاطر افزایش تعدادشان شدت گرفته است، باید عرض کنیم: تعداد آوارگان به حدی افزایش یافته است که با توجه به وضعیت بحرانی کشور، لبنانی‌ها دیگر قادر به تحمل آن‌ها نیستند. نگرانی‌هایی هم از بابت حضور آوارگان وجود دارد و روش تعامل نهادهای بین‌المللی متولی با امور آوارگان نیز در شکل‌گیری این نگرانی‌ها سهیم است.
ما خواهان رسیدگی جدی و سریع به این موضوع از طریق نهادهای ذی‌ربط آوارگان در سازمان ملل و ارتباط با دولت سوریه هستیم تا از بروز تنش‌ها جلوگیری شود و این تنش‌ها بر روابط بین دو ملت برادر تأثیر نگذارد. از این رو ما خواهان عقلانیت، درایت، جدیت و در نظر گرفتن جنبه انسانی در برخورد با این موضوع هستیم تا راه‌حلی پیدا شود که رضایت همگان را برآورده کند و تضمین‌کننده حقوق همه باشد و این موضوع به عاملی برای فتنه افروزی تبدیل نشود؛ زیرا همه فتنه را رد می‌کنند و آن را به ضرر لبنانی‌ها و سوری‌ها می‌دانند.
روز کارگر
در خاتمه باید به روز کارگر بپردازیم. این روز را به تمامی زنان و مردان کارگر خود تبریک می‌گوییم و از خداوند متعال می‌خواهیم که این وضعیت را تغییر دهد تا همه کارگران از احترام، حقوق بایسته و زندگی شایسته برخوردار شوند.
