بسم الله الرحمن الرحیم
24 محرم 1445 برابر با 20 مرداد 1402 و 11/08/2023 م
امام زین‌العابدین(ع)؛ قله شجاعت، عفو و احسان
مطالب مهم خطبه اول:شجاعت امام زین‌العابدین(ع) / حلم و بردباری / فروخوردن خشم / عفو کنیزان و غلامان / اوج گذشت و خیرخواهی / پاسخ دادن بدی با خوبی.
مطالب مهم خطبه دوم: حادثه کحاله / بن‌بست در پرونده ریاست جمهوری / باید حقوق بخش دولتی تأمین شود / حادثه عین ابل / آتش‌سوزی در حومه بیروت؛ ضعف امکانات / تهدیدات دشمن.
خطبه اول:
خداوند سبحانه و تعالی در کتاب عزيز خود می‌فرماید: «وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْرَاتِ وَإِقَامَ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءَ الزَّكَاةِ وَكَانُوا لَنَا عَابِدِينَ» [الأنبياء: 73] صدق الله العظيم.
شجاعت امام زین‌العابدین(ع)
بیست و پنجم ماه محرم‌الحرام سالروز خاطره‌ای غم‌انگیز برای قلوب عاشقان و موالیان اهل‌بیت(ع) است و آن رحلت امام علی بن الحسین(ع) زین‌العابدین و سید الساجدین است.
امامی که مانند همه ائمه اهل‌بیت(ع) از نظر عبادت، علم، حلم، سخاوت، کرم، بخشش و عطا ممتاز بود. شب‌ها در حالی که کیسه غذا به دوش داشت، از خانه بیرون می‌رفت و بی آنکه او را بشناسند، آن را بین فقرای شهر تقسیم می‌کرد. واقعه کربلا شاهد صبر عظیم اوست. بیماری باعث شد که نتواند در جنگ شرکت کند. او به چشم خود نبرد پدر، اصحاب و اهل‌بیتش و ماجرای اسارت را دید. حوادث بعد از عاشورا شاهد شجاعت اوست. در مقابل عبیدالله بن زیاد ایستاد و وقتی او را به مرگ تهدید کرد، با جسارت تمام ایستاد و پاسخ داد: «آیا مرا به کشتن تهدید می‌کنی! آیا نمی‌دانی که کشته شدن عادت ماست و شهادت کرامتی از نزد خداوند برای ماست؟» و به یزید که در میان یارانش بود گفت: «منتظر ننگ و پشیمانی باش.»
او به همراه عمه‌اش زینب(س) نگذاشت که یزید آثار جنایت خود را که می‌خواست با دفن جنازه‌ها در کربلا دفن شود، محو نماید و نقش تبلیغی خود را در پیگیری این مسیر با اهداف انقلاب پدرش امام حسین(ع) که عبارت بود از اصلاح امت رسول خدا(ص) ایفا کرد. از این رو در جهت آگاهی بخشی به امت اسلامی و تقویت حضور آن در دفاع از اسلام و مقابله با فساد و انحراف که در سخنان و مواضع او و دعاهایی که تنها وسیله حاجت‌خواهی نبود بلکه نقش مؤثری در اصلاح عقاید و مفاهیم و روشن ساختن مسئولیت‌های انسان مؤمن و نحوه تعامل با آن‌ها داشت، تبلور یافت. تعاملی که شامل رابطه او با پروردگار، خود و مردمی که در اطراف او در عرصه حکومت و حاکم حضور داشتند و در رساله حقوق او آمده است، می‌شود.
امام زین‌العابدین(ع) با این شخصیت ممتاز خود توانست قلوب و اذهان مردم را به دست بیاورد و این فقط مختص دوستداران و موالیان او نبود بلکه حتی شامل کسانی می‌شد که با او دشمنی داشتند.
امروز از این فرصت استفاده می‌کنیم و به برخی از ویژگی‌های شخصیتی ایشان می‌پردازیم تا از آن‌ها چیزهایی را بیاموزیم که موجب تقویت جایگاه اسلام و حضور آن را در زندگی می‌شود.
حلم و بردباری
مورد اول مربوط به یکی از نزدیکان آن حضرت است. او به امام(ع) حسادت و کینه می‌ورزید. این امر روزی او را بر آن داشت تا به آن حضرت حمله کند و او را با بدترین الفاظ نزد یارانش توصیف کند. وقتی او رفت، آن حضرت به اصحاب خود فرمود: آنچه را این مرد گفت شنیدید و من دوست دارم با من بیایید تا پاسخ مرا به او بشنوید. آن‌ها تردید نداشتند که پاسخ امام(ع) تند و خشن خواهد بود؛ اما در بین راه شنیدند که او می‌فرمود: «وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ وَاللهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ» [آل‌عمران: 134]. آن‌ها دانستند آنچه را که آنان می‌خواهند، مورد نظر امام(ع) نیست. هنگامی که امام به خانه آن مرد رسید، او به این گمان که امام قصد بدی نسبت به او دارد، با نیت بد از خانه خارج شد. ولی امام با او ملاطفت کرد و از ترس و نگرانی او کاست. سپس به او فرمود: «ای برادر! آن چه را گفتی شنیدم. اگر آن چه درباره من گفتی درست است، از خداوند طلب بخشش می‌کنیم و اگر آن چه را درباره من گفتی، درست نیست، خداوند تو را ببخشد.»
این چند کلمه کافی بود تا اعماق وجود مرد را به لرزه درآورد و سبب گردید که او در موضع خود نسبت به امام(ع) تجدید نظر کند و به او بگوید: «تمام چیزهایی را که درباره تو گفتم در تو نیست و من به آن‌ها سزاوارترم.» من مقصر و خطاکارم، مرا ببخش و از پروردگارت برایم طلب آمرزش کن. پس از آن، این مرد یکی از وفادارترین افراد به امام شد. در اینجا می‌پرسیم: اگر امام با این مرد مقابله به مثل یا برخورد بدتری داشت، آن طور که در میان ما معمول است، چه می‌شد؟ آیا می‌توانست چیزی را که با این روش امام به دست آمد، تحقق ببخشد؟!
فروخوردن خشم
مورد دیگر مربوط به کنیز ایشان می‌شود. او آفتابه‌ای مسی حمل می‌کرد. به خاطر بی‌توجهی آفتابه بر سر امام افتاد و آن را شکست. کنیز پیش‌دستی کرد و به امام عرض کرد: «وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ». امام به او فرمود: خشم خود را فروخوردم. کنیز گفت: «وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ». امام فرمود: خداوند تو را ببخشد. کنیز ادامه داد: «وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ». امام فرمود: برو که تو آزاد هستی.
عفو کنیزان و غلامان
مورد دیگر. آن حضرت هنگام حلول ماه رمضان، کنیز و غلامی را به خاطر ارتکاب گناهی بازخواست نمی‌کرد و فقط خطایشان را ثبت و ضبط می‌کرد. چون آخر ماه رمضان می‌شد، آن‌ها را جمع می‌کرد و خطاهایشان را به آن‌ها یادآوری می‌کرد و آن‌ها را از خطاهایشان آگاه می‌کرد. سپس به خداوند متعال رو می‌کرد و فرمود: «ربّ إنَّك أَمَرتَنا أَن نَعفو عَمَّن ظَلَمَنا وقد ظَلَمْنَا أَنفُسَنا، فَنحنُ قَد عَفَوْنَا عَمَّن ظَلَمَنا كَما أَمَرْت، فَاعفُ عنَّا فَإِنَّك أَولى بِذَلِكَ مِنَّا؛ پروردگار! تو به ما دستور داده‌ای از كسي كه بر ما ستم نموده بگذريم اينك ما در مورد خودمان ستم نموده‌ایم ما از كسي كه در حق ما ستم نموده بنا به فرمان تو گذشتيم تو نيز از ما بگذر كه تو به بخشش از ما و همه كساني كه به آن‌ها فرمان داده شده شایسته‌تری.» سپس رو به آنان می‌کرد و می‌فرمود: «قَد عَفَوتُ عَنكُم فَهَل عَفَوتُم عَنِّي وَمِمَّا كَان مَنِّي إِلَيكُم؛ من از شما گذشتم. آيا شما نيز از رفتار كه با شما داشتم مرا عفو كرديد؟»، «إذهَبوا فَقَد عَفَوتُ عَنكُم وَأعتَقْتُ رِقَابَكُم رَجاءً لِلعَفوِ عنِّي وَعتقِ رَقَبَتي؛ برويد همه شما را بخشيدم. آزادتان كردم به اميد آن كه خداوند مرا ببخشد و از آتش رهايم كند.» چون عید فطر می‌شد، آن چنان به آنان مال و ثروت می‌داد كه آن‌ها را از مردم بی‌نیاز می‌کرد.
اوج گذشت و خیرخواهی
مورد دیگر که بیانگر اوج گذشت و خیرخواهی ایشان است، به مروان بن حکم مربوط می‌شود. مروان به دشمنی شدید و سختگیری با اهل‌بیت(ع) مشهور بود و از اولین کسانی بود که برای جنگ جمل و بعد از آن صفین بیرون شد. او از محرکان جنگ علیه امام علی(ع) بود. او همان کسی است که بعد از مرگ معاویه، وقتی والی مدینه از امام حسین(ع) برای یزید بیعت خواست، گفت: «اگر حسین با یزید بیعت نکرد، گردن او را بزن.» مروان به همین منوال بود تا زمانی که مدینه علیه بنی‌امیه قیام کرد و مردم تصمیم گرفتند که بنی‌امیه و در رأس آن‌ها مروان را از مدینه بیرون کنند، او دنبال کسی بود که خانواده بزرگ خود را نزد او بگذارد. مروان از بسیاری تقاضا کرد و هیچ کس حتی خواص و نزدیکان او این امر را نپذیرفت. همه از ترس گرفتار شدن به خاطر قرابت به مروان بن حکم، از این کار شانه خالی کردند. بخصوص که خانواده مروان پرجمعیت بود. در آن زمان غیر از امام زین‌العابدین(ع) کسی را پیدا نکرد که عهده‌دار این امر شود. امام به او فرمود: «خانواده‌ات با خانواده من و حرمت با حرم من باشند.» سپس مروان مدینه را ترک کرد.
یکی از دختران مروان درباره مدت زمان اقامت نزد امام زین‌العابدین(ع) می‌گوید: آن چنان که نزد علی بن الحسین پذیرایی شدیم، نزد پدرمان پذیرایی نشدیم.
پاسخ دادن بدی با خوبی
عزیزان! همه این موارد بیان عملی آیه‌ای است که خداوند متعال بندگان خود را به آن فراخوانده است. به آن‌ها فرموده است: «وَلَا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَلَا السَّيِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِي بَيْنَكَ وَبَيْنَهُ عَدَاوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ * وَمَا يُلَقَّاهَا إِلَّا الَّذِينَ صَبَرُوا وَمَا يُلَقَّاهَا إِلَّا ذُو حَظٍّ عَظِيمٍ» [فصّلت: 34 – 35]. این آیه به نحوه برخورد مؤمن با کسانی که به او بدی می‌کنند، خواه این که خویشاوند باشند یا همسایه، دوست و دشمن، اشاره می‌کند. آیه از او می‌خواهد که بدی را با خوبی پاسخ بگوید. این کار ممکن است آسان نباشد. این که دشمنی یا اهانت را با احسان پاسخ بدهی. لذا خداوند متعال فرموده است: «وَمَا يُلَقَّاهَا إِلَّا الَّذِينَ صَبَرُوا»؛ اما خداوند متعال به نتایج بزرگ آن در دنیا و آخرت اشاره کرده است. در دنیا، انسان با احسان دل‌ها را به دست می‌آورد و دشمن را به دوست تبدیل می‌کند و در آخرت، از بهره زیادی برخوردار می‌شود. از این رو فرموده است: «وَمَا يُلَقَّاهَا إِلَّا ذُو حَظٍّ عَظِيمٍ» چون خداوند نیکوکاران را دوست دارد.
امروز ما نیاز مبرمی به اتخاذ این روش داریم تا مبنای تربیت و ساختن خود و جامعه‌مان باشد تا با این روش با کسانی که دشمن ما هستند یا کسانی که به ما بدگمان هستند برخورد کنیم.
اگر چه برخی معتقدند که این روش ممکن است منجر به تداوم سوء رفتار برخی کسانی شود که خوبی ما را از روی ضعف می‌دانند، اما ما معتقدیم که این امر قاعده نیست بلکه استثنا است. بله در این گونه موارد باید بدی‌شان را با بدی پاسخ گوییم. این همان چیزی است که امام زین‌العابدین(ع) به آن اشاره کرده و فرموده است: «حَقُّ مَنْ اَساءَكَ اَنْ تَعفُوَ عَنْهُ، وَ اِنْ عَلِمْتَ اَنَّ الْعَفْوَ عَنْهُ يَضُرُّ انتَصَرْتَ؛ حقّ كسى كه به تو بدى كرده، اين است كه از او درگذرى؛ ولى اگر دانستى كه گذشت از او زیان‌بار است، انتقام بگير.»
عزیزان، امام زین‌العابدین با این روش دل مردم را به دست آورد و ما نیز با اتخاذ این روش وفاداری خود را به ایشان ابراز می‌کنیم. ولایتی که جز با عمل به آنچه آن‌ها انجام دادند و رفتن به راهی که آن‌ها نشان دادند، به دست نمی‌آید.
پس باید از خدا بخواهیم که ما را در این امر یاری دهد و اراده ما را برای رسیدن به آن تقویت کند و دعای ما در این راه همان باشد که حضرت امام زین‌العابدین(ع) در دعای مکارم الاخلاق خود به آن فراخوانده است: «وَسَدِّدْنِي لأنْ أعَـارِضَ مَنْ غَشَّنِي بِالنُّصْـحِ، وَأَجْـزِيَ مَنْ هَجَرَنِي بِالْبِرِّ، وَأُثِيبَ مَنْ حَرَمَنِي بِالْبَذْلِ، وَأُكَافِيَ مَنْ قَطَعَنِي بِالصِّلَةِ، وأُخَـالِفَ مَنِ اغْتَابَنِي إلى حُسْنِ الذِّكْرِ، وَأَنْ أَشْكرَ الْحَسَنَةَ وَاُغْضِيَ عَنِ السَّيِّئَـةِ؛ و مرا بر خیرخواهی کسی که با من نیرنگ کند توفیق ده و آن را که از من دوری کرده به خوبی پاداش دهم و به آن کس که محرومم ساخته بخشش کنم و به آن که از من بریده بپیوندم و برخلاف آن که از من غیبت کرده از وی نیکو یاد کنم و خوبی را سپاسگزارم و از بدی چشم بپوشم.»
خطبه دوم:
بسم الله الرحمن الرحیم
ای بندگان خدا، شما و خودم را به همان چیزی سفارش می‌کنم که امام زین‌العابدین(ع) به فرزندش وصیت فرمود: «أُوصِيكَ بِمَا أَوْصَانِي بِهِ أَبِي عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ حِينَ حَضَرَتْهُ اَلْوَفَاةُ وَ بِمَا ذَكَرَ أَنَّ أَبَاهُ أَوْصَاهُ بِهِ قَالَ يَا بُنَيَّ إِيَّاكَ وَ ظُلْمَ مَنْ لاَ يَجِدُ عَلَيْكَ نَاصِراً إِلاَّ اَللَّهَ؛ تو را به همان چیزی سفارش می‌کنم که پدرم هنگام مرگش به من سفارش كرد و یادآور شد كه پدرش به آن سفارش كرد و فرمود: اى فرزند مبادا به كسى ستم كنى كه در برابر تو ياورى جز خدا ندارد.»
امام زین‌العابدین(ع) با این وصیت خود می‌خواهد که انسان از قدرت، موقعیت و قدرتی که دارد برای ظلم به مردم سوءاستفاده نکند یا حقوقشان را ندهد؛ بنابراین رئیس نباید به زیردست، مدیر به کارمند، کارفرما به کارگران، معلم به شاگردان، شوهر به همسر، همسر به شوهر و پدر به فرزندان خود ستم کند. نقل شده است که بدترین وضعیت ظالم در پیشگاه خدا، روزی است که مظلوم حق خود را از ظالمان می‌گیرد.
ما با عمل به این وصیت، عشق و وفاداری خود را به این امام ابراز می‌کنیم و از عدالت و درستی بیشتری برخوردار می‌شویم و در برابر چالش‌ها تواناتر می‌شویم.
حادثه کحاله
از حادثه خطرناکی که در کحاله رخ داد، شروع می‌کنیم. با این حادثه صحنه‌های جنگ داخلی برای لبنانی‌ها زنده شد و نزدیک بود که صلح و ثبات داخلی را از بین ببرد. ما این حادثه را نتیجه طبیعی لفاظی‌های تحریک‌آمیز، تنش‌زا و غیرمنطقی می‌دانیم که باعث تحریکات طایفه‌ای و فرقه‌ای و بروز نگرانی و ترس در میان لبنانی‌ها می‌شود. اظهار نظرهایی که از مراکز سیاسی، رسانه‌ای و مذهبی، بدون فکر کردن به پیامدهای آن نشأت می گیرند.
با توجه به آنچه رخ داد، باید از ایفای نقش خردمندانه ارتش لبنان که سبب ریشه‌کنی فتنه و جلوگیری از عواقب خطرناک آن شد، تقدیر کنیم و خواهان رسیدگی جدی سریع به دلایل این اتفاق هستیم تا از تکرار آن جلوگیری شود. در همین زمان از همه می‌خواهیم به صورت جدی عواقب ناشی از تداوم هدف قرار دادن گروهی از لبنانی‌هایی را در نظر بگیرند. همان گروهی که رنج بردند، درد کشیدند، فداکاری‌های گران‌سنگی برای امنیت میهن و آزادی و عزت آن انجام دادند و هر روز برای جلوگیری از تعرض دشمن صهیونیستی به سرزمین خود تلاش می‌کنند.
اگر کسی در مورد سلاح مقاومت نظری دارد، این موضوع با چنین گفتمان یا اتفاقی که رخ داد، قابل رسیدگی نیست، بلکه با گفتگوی سازنده داخلی و موضع‌گیری‌های مسئولانه که منافع این کشور و نیاز آن به نیروی بازدارنده در برابر دشمن را در نظر بگیرد است. اگر برخی نگرانی‌ها از بابت تغییر کارکرد این سلاح از نقش آن در حفاظت از میهن به استفاده‌های داخلی وجود دارد، این نگرانی‌ها از طریق گفتگو قابل رسیدگی است.
در این مرحله، ما به گفتمان آرام و منطقی، به کسانی که پل بسازند، نه این که آن را منفجر کنند، قلب‌ها را به هم نزدیک کنند، نه این که آن‌ها را از هم دور کنند و زخم‌ها را تسکین دهند، نه این که زخم‌ها را باز کنند، نیاز مبرمی داریم.
ما از همه صداها و موضع‌گیری‌هایی که بر زخم‌ها مرهم نهادند و مسئولانه و حکیمانه و با حس میهن‌دوستی و به دور از منطق پوپولیسم و منفعت‌جویی‌های سیاسی یا غیرسیاسی با این قضیه برخورد کردند، استقبال می‌کنیم.
بن‌بست در پرونده ریاست جمهوری
در همین حال بن‌بست در خصوص انتخابات ریاست جمهوری ادامه دارد؛ بدون این که در افق هیچ نشانه‌ای از بروز راه‌حلی که منجر به برگزاری این انتخابات با همه تبعات اقتصادی، معیشتی، سیاسی و امنیتی آن شود، به نظر آید. بیم آن می‌رود که به دلیل تنش‌های پیش آمده در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی، این موضوع پیچیده‌تر و دشوارتر شود و رسیدن به توافق بر سر این انتخابات را با مشکل مواجه کند. از این رو از نیروهای سیاسی انتظار می‌رود که با به عهده گرفتن مسئولیت و منتظر نماندن برای اتفاقات خارج از کشور، نقش بایسته خود را در این زمینه ایفا کنند؛ زیرا کشور دیگر تحمل تأخیر و تعلل بیشتر را ندارد.
در این راستا، ما از هر گفتگویی که بین نیروهای فعال سیاسی صورت می‌گیرد، قدردانی می‌کنیم و خواستار تکمیل، تقویت و گسترش دایره آن به منظور در بر گرفتن همه نیروهای سیاسی هستیم؛ زیرا امن‌ترین و آسان‌ترین راه برای برگزاری این انتخابات و خروج کشور از بن‌بست است.
باید حقوق بخش دولتی تأمین شود
در زمینه مالی، ما خواستار تلاش سریع برای یافتن راه‌حلی هستیم که تضمین کننده تأمین حقوق کارکنان بخش دولتی و نیازهای دولت و نرسیدن به بن‌بست احتمالی باشد. این امر مستلزم در نظر گرفتن شرایط اعلام شده توسط بانک مرکزی برای استقراض از آن است که توسط معاون اول رئیس بانک ابلاغ شده است. شرایط بانک مرکزی عبارت‌اند از: تأمین پوشش قانونی توسط مجلس برای خرج کردن ذخیره احتیاطی، اطمینان از بازگرداندن این وجوه توسط دولت و انجام اصلاحاتی است که تأمین منابع دولت با همه دستگاه‌هایش را تضمین کند، پول سپرده‌گذاران را حفظ کند و امکانات دولت را هدر ندهد.
حادثه عین ابل
باز هم در داخل کشور، باید به حادثه‌ای که اخیراً در عین ابل رخ داد اشاره کنیم تا بر لزوم تسریع در افشای ابهامات پیرامون آن تأکید کنیم. در اینجا باید از موضع‌گیری‌هایی تقدیر کنیم که در اتهام سیاسی که در چنین حوادثی رواج دارد، عجله نکردند و از قوه قضائیه خواستند در این حادثه و مسائل پشت پرده و ابعاد آن تحقیق کند تا عدالت مسیر خود را طی کند.
ما به آگاهی و بصیرت مردم منطقه و اشتیاق آن‌ها برای ادامه همزیستی که خصلت این منطقه حتی در روزهای سیاه بوده است اطمینان داریم. این بصیرت فرصت را از همه کسانی خواهد گرفت که از آب گل‌آلود ماهی می‌گیرند یا می‌خواهند امنیت منطقه را به هم بریزند. کسانی که نمی‌خواهند همزیستی ویژگی این منطقه باشد و تنها رژیم صهیونیستی از این قضیه بهره‌مند خواهد شد.
آتش‌سوزی در حومه بیروت؛ ضعف امکانات
آتش‌سوزی اخیر در حومه جنوبی بیروت نشان دهنده ضعف امکانات و توانمندی‌های پدافند غیرنظامی چه در سطح انسانی و چه از نظر امکانات است. شرایط لازم در انبارها و نظارت بر آن‌ها وجود ندارد. از این رو لازم است که شهرداری‌ها و همه طرف‌های ذی‌ربط در سطح وزارتخانه‌ها برای جلوگیری از اتفاقات مشابه و تأمین امنیت امکانات انسانی و لجستیکی که اطفاء سریع هر آتش‌سوزی را تضمین نماید، تلاش کنند. در همین زمان خواهان بازخواست مسئولان این اتفاق و کسانی هستیم که در ایفای مسئولیت‌های خود کوتاهی کرده‌اند و خسارت آسیب دیدگان هم باید جبران شود.
تهدیدات دشمن
به تهدیدات اسرائیل علیه لبنان می‌رسیم که بر زبان وزیر دفاع رژیم صهیونیستی جاری شد. معتقدیم که این کارها برای اعاده حیثیت به این رژیم پس از فرسوده شدن قدرت بازدارندگی آن و دادن این پیام به مردم اسرائیل است که این رژیم همچنان در موضع قدرت و اعتبار قرار دارد؛ اما در عین حال، ما خواهان اتخاذ تدابیر لازم در برابر ماجراجویی دشمن هستیم و این کار با تقویت عناصر قدرت داخلی، به جای هدف قرار دادن آن و آسیب رساندن به وحدت ملی امکان‌پذیر است.
