بسم الله الرحمن الرحیم
9 ذی‌القعده 1445 برابر با 28 اردیبهشت 1403 و 03/05/2024 م
مواردی از فیوضات انسانی امام رضا(ع)
مطالب مهم خطبه اول: تواضع امام رضا(ع) / سود واقعی / بخشنده و سخاوتمند / اقتدا به روش امام رضا(ع)
مطالب مهم خطبه دوم: استواری غزه / اجلاس بی‌تأثیر / مقاومت دشمن را به چالش می‌کشد / پرونده آوارگان و امنیت / سالروز نکبت و 17 می.
خطبه اول:
خداوند سبحانه‌وتعالی در كتاب عزيز خود فرموده است: «وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْرَاتِ وَإِقَامَ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءَ الزَّكَاةِ وَكَانُوا لَنَا عَابِدِينَ» صدق الله العظيم.
در آستانه یازدهم ماه ذی‌القعده، سالروز ولادت با سعادت حضرت علی بن موسی الرضا(ع) قرار داریم. این امام حلقه‌ای از سلسله مبارکه ائمه اهل‌بیت(ع) است که خداوند متعال هرگونه ناپاکی را از آنان زدوده و آنان را پاک و مطهر گردانیده و امانت‌داران رسالت رسول خدا(ص) و محافظان آن از لغزش و انحراف گردانیده است.
لقبی که همراه نامشان است، یعنی رضا به جایگاه این امام(ع) در قلوب مردم اشاره دارد. اعم از کسانی که به امامت او ملتزم بودند یا نبودند و این همان چیزی است که هم‌نشینان آن حضرت بدان گواهی داده‌اند. چنانکه ابراهیم بن عباس صولی می‌گوید: «مانند حضرت رضا نديدم و نشنيدم و از آن جناب چيزهایی مشاهده كردم كه از کسی ديگر مشاهده ننمودم. ندیدم که با سخنانش کسی را اذيت كند و هرگز كلام كسى را قطع نمی‌کرد تا آن گاه كه سخنش تمام می‌شد و احتياجات احدى را در صورتى كه می‌توانست انجام دهد رد نمی‌کرد... همواره تبسم می‌کرد و بدی را با خوبی پاسخ می‌داد... بسيار كم می‌خوابید و بسیار شب‌زنده‌داری می‌کرد. سه روز روزه در هر ماه از وى ترک نمی‌شد. می‌فرمود: روزه داشتن این سه روز مثل اين است كه انسان هميشه روزه داشته است. وى صدقه و احسان بسیاری داشت و در نهان انفاق می‌کرد و بيشتر اين صدقات در شب‌های تاريک بود.»
امروز، در این مناسبت مبارک، به برخی از مواردی اشاره می‌کنیم که به روحیه انسانی آن حضرت اشاره دارد و ما در شرایطی که منافع بر روابط بین مردم، اعمال و برخوردهایشان با یکدیگر حاکم است، بیش از هر زمان دیگری به غنی‌شدن و الهام گیری از این رفتارها نیاز داریم.
تواضع امام رضا(ع)
مورد اوّل: روزى به سفره غذایی دعوت شد كه اقسام و انواع غذاها در آن وجود داشت. بر سر این سفره رؤسا و وزرا و بزرگان نشسته بودند. این قضیه در اوایل ولایت عهدی آن حضرت بود؛ اما امام(ع) اصرار داشت تا همه کارگران و خدمتگزاران، حتی دربانان و میرآخوران به آن سفره دعوت نشوند، بر سر سفره نخواهد نشست. یکی از اصحاب که به او دستور داده بود این افراد را دعوت کند، به آن حضرت عرض کرد: «ای مولای من، خوب است برای این افراد سفره جداگانه‌ای انداخته شود؟!» موقعیت شما به عنوان امام مسلمانان و ولی عهد و جایگاه میهمانان بلندپایه شما، با نشستن با این افراد سر یک سفره تناسب ندارد. آیا بهتر نیست برای آن‌ها سفره‌ای دیگر انداخته شود که بر سر آن بنشینند؟! امام(ع) می‌فرماید: «مَه! إنَّ الرَّبَّ تَبارَكَ وتَعالى واحِدٌ وَالاُمَّ واحِدَةٌ والأَبَ واحِدٌ، وَالجَزاءَ بِالأَعمالِ. والله يقول: إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ؛ دست بردار، خداوند تبارک‌وتعالی يكى است و پدر هم يكى و مادر هم يكى و پاداش به اعمال است و خداوند می‌فرماید: همانا گرامی‌ترین شما نزد خداوند باتقواترین شماست.»
امام(ع) با این رفتار خود می‌خواست اصل حاکم بر برتری بین مردم را روشن کند؛ زیرا این برتری نباید بر اساس مقام و منزلت و پول یا کثرت پیروان باشد، بلکه باید بر اساس تقوا و کار خیر و میزان اخلاص انسان در کاری که انجام می‌دهد (بزرگ باشد یا کوچک) و تواضع و فروتنی کسانی که از موقعیت بالاتری برخوردارند، باشد. این که خود را بالاتر از مردم نبینند بلکه بدانند این مقام مسئولیت آنان را نزد خداوند متعال افزایش می‌دهد و این امر، خضوع و خشوع آنان را افزایش می‌دهد.
سود واقعی
مورد دوم: واقعه‌ای است که در روز عرفات روی داد. نقل شده است در این روز که امام در خراسان بود، تمام اموال خود را در راه خدا داد و به فقرا و مساکین بخشید و هیچ چیز نزد او نماند. یکی از اصحابش به نام فضل بن سهیل به او گفت: «تو زیان کردی.» یعنی در وقت حضور خراسان، همه چیز خود را از دست دادی و چیزی که لازم داشتی، برایت نماند. امام(ع) به او فرمود: «بلکه این کار غنیمت و سود است. آنچه را برای دستیابی به پاداش الهی و کرامت انسانی بخشیدی، زیان مشمار.» من زیان نکردم؛ بلکه آن را نزد کسی به ودیعت نهادم که برای روزی که به آن نیاز دارم، یعنی قیامت، برایم حفظ کند. «یَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ مَا عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُحْضَراً».
بخشنده و سخاوتمند
مورد سوم: یکی از یارانش به نام الیسع بن حمزه به آن اشاره کرده و گفته است: «در حضور امام رضا(ع) بودم و با حضرتش گفت‌وگو مى‌كردم و اطراف امام، جمعيت زيادى از مردم بودند كه از حلال و حرام سؤال مى‌كردند. ناگاه شخصی گندمگون و قد بلند خدمت امام شرف‌ياب شد و گفت: درود بر تو اى فرزند رسول خدا! مردى از دوستان تو، پدر تو و اجداد تو هستم كه از حج برمى‌گردم و دارايى خودم را گم كرده‌ام. چيزى ندارم كه مرا به وطنم برسانم. اگر خواستيد به من كمک كنيد كه به وطنم برگردم. زندگى من خوب است، وقتى كه آنجا رسيدم این پول شما را صدقه مى‌دهم؛ زیرا که من مستحق صدقه نيستم. حضرتش فرمود: بنشين! خدا تو را رحمت كند. سپس امام(ع) داخل اتاق خود شد و کیسه‌ای آورد که در آن مبلغی بیشتر از نیاز آن مرد بود و از پشت در آن را به او داد و به او فرمود: «اين را بگير در هزينه و زندگى خود خرج كن و تبرک بجوى و از جانب من صدقه نده و برو كه من تو را نبينم و تو مرا نبينى.» سپس بیرون رفت.
همان‌طور که در سیره آمده است، یکی از اصحاب امام(ع) که نزد او نشسته بود، تعجب کرد که وقتی امام به آن مرد پول می‌دهد، صورت خود را می‌پوشاند؛ این کار وقتی که پول کم باشد، به خاطر خجالت از فرد، شاید طبیعی باشد؛ اما امام پول بسیاری به او بخشیده بود. لذا به امام عرض کرد: فدایت گردم، شما به او خوبی و نیکی کردید، پس چرا روی خود را از او پنهان کردید؟ فرمود: «از ترس اینکه خواری خواستن را در صورت او به خاطر برآورده شدن حاجتش ببینم.» نمی‌خواهم چون به او صدقه داده‌ام، او را خوار و ذلیل ببینم. آیا حدیث رسول الله را نشنیده‌ای که فرمود: «الْمُسْتَتِرُ بِالْحَسَنَةِ تَعْدِلُ سَبْعِينَ حَسَنَةً وَ الْمُذِيعُ بِالسَّيِّئَةِ مَخْذُولٌ وَ الْمُسْتَتِرُ بِالسَّيِّئَةِ مَغْفُورٌ لَهُ؛ پاداش آن کس که کار نیکش را می‌پوشاند، معادل پاداش هفتاد حج است و آن کس که آشکارا گناه می‌کند، مورد طرد خداست و آن کس که گناهش را می‌پوشاند، در صورت توبه مورد آمرزش خدا قرار می‌گیرد.»
این کار نمونه‌ای از والایی انسانی است که امام(ع) در فداکاری و انفاق و مردم‌دوستی و اهتمام به کرامت آن‌ها به آن رسیده بود. انسان نمی‌تواند مؤمن باشد، مگر این که از روی عطا، خیرخواهی و انسان‌دوستی، به دیگران نیکی کند. باید خورشیدی باشد که بر مردم نور افشانی کند و بارانی باشد که خیر و برکت را بر مردم فرو ریزد و چشمه‌ای باشد که هر جا برود، آبادانی به بار آورد. گفتارشان نیز همین را می‌رساند. از یکی از اصحاب خود پرسید: «مَنْ أحسنُ النَّاسِ معاشاً؟ فقالَ له: يا مولاي، أنت أعلم به منّي، فقال(ع): مَنْ حَسُنَ معاشُ غيرِهِ في معاشِهِ. ثمَّ سأله(ع): ومن أسوأ النَّاس معاشاً؟ قال: أنت أعلم، فقال(ع): مَنْ لم يعشْ غيرُهُ في معاشِهِ؛ بهترين زندگى را چه كسى دارد؟ عرض كرد: سرورم! شما بهتر از من می‌دانید. حضرت فرمود: كسى كه زندگى ديگرى در زندگى او خوش و خرّم باشد. سپس از او پرسید: بدترين زندگى را چه كسى دارد؟ عرض كرد: شما بهتر می‌دانید. فرمود: كسى كه ديگرى در زندگى او [خوش و خرّم] نباشد.» سپس فرمود: «إِنَّ شَرَّ اَلنَّاسِ مَنْ مَنَعَ رِفْدَهُ وَ أَكَلَ وَحْدَهُ؛ بدترين مردم كسي است كه از كمك مالي مضايقه كند و به تنهايي غذا بخورد.» او انسانی خودخواه است و فقط به خود فکر می‌کند و اصلاً احساس نمی‌کند که باید به دیگران خیر برساند.
اقتدا به روش امام رضا(ع)
بنابراین، بزرگداشت این مناسبت محقق نمی‌شود، مگر زمانی که این همه فیوضات انسانی امام رضا(ع) را تجربه کنیم که به واسطه آن دل‌ها و خردها را تسخیر کرد.
ما عادت کرده‌ایم که با برگزاری جشن‌ها و ضیافت‌ها و زیارت و برگزاری مجلس جشن در میلاد و عزاداری در هنگام غم و اندوه، یاد اهل‌بیت(ع) را زنده کنیم. این کارها هیچ اشکالی ندارد و باعث خیر و برکت هستند، اما احیای یاد آن‌ها تحقق نمی‌یابد، مگر اینکه به منطق امام(ع) ایمان بیاوریم؛ زیرا وقتی از حضرت پرسیدند: چگونه امر شما را زنده کنیم؟ فرمود: این که علوم ما را فرابگیرید و به مردم بیاموزید که اگر مردم گفتارهای نیک ما را بدانند حتماً از ما پیروی می‌کنند.
به این مناسبت به او روی آورده و با او عهد می‌بندیم که در زندگی به شکل و سیمای او باشیم تا شایسته وابستگی و ولایت او باشیم. از خدا می‌خواهیم که در دنیا از زیارت و در آخرت از شفاعت او بهره‌مند شویم و این پیروزی بزرگ است.
خطبه دوم:
بسم الله الرحمن الرحیم
ای بندگان خدا، به شما و خودم همان چیزی را توصیه می‌کنم که امام رضا(ع) توصیه فرمود: «لا يستكملُ عبدٌ حقيقةَ الإيمانِ، حتّى تكونَ فيهِ خصالٌ ثلاث: التفقّهُ في الدِّين، وحسنُ التَّقديرِ في المعيشة، والصَّبرُ على الرَّزايا؛ هیچ بنده‌ای به حقیقت ایمان نمی‌رسد، مگر اینکه سه خصلت داشته باشد: فهم دین، تدبیر نیکوی معیشت و صبر در برابر بلایا».
امام(ع) با این وصیت می‌خواست سه عنصر را که باید در شخصیت مؤمن وجود داشته باشد، متذکر شود. از این رو از او می‌خواهد که به امور دینی خود فهیم و آگاه باشد و در زندگی خود، حسن تدبیر داشته باشد و در مواجهه با سختی‌ها صبر و حوصله به خرج دهد و آه و ناله نکند و از مواضع و ایمان خود عقب‌نشینی ننماید.
ما به شدت به این توصیه نیاز داریم تا ایمان خود را کامل کنیم و در نتیجه بتوانیم با دشواری‌ها و چالش‌های بسیار زندگی روبرو شویم.
استواری غزه
از غزه آغاز می‌کنیم، جایی که دشمن صهیونیستی برای کنترل غزه و در صورت امکان کوچاندن باقیمانده اهالی آن، به ارتکاب جنایت در آن ادامه می‌دهد و سنگ و چوب آن را هدف قرار می‌دهد؛ بدون این که صداهای فزاینده‌ای را که – چه از درون این رژیم که به رهبران امنیتی و حتی درون شورای جنگ آن رسیده یا از خارج آن از کشورهای حامی آن یا اعتراضات دانشجویی و راهپیمایی‌های مردمی که جهان را در نوردیده است – و از این رژیم می‌خواهند تا این جنگ جنون‌آمیز را متوقف کند، در نظر بگیرد.
اتفاقاتی که در دانشگاه‌های آمریکا و اروپا رخ داد و در حال رخ دادن است، پس از جنایات و انبوه ویرانی‌هایی است که دشمن از خود بر جای گذاشت. جنایاتی که مایه شرمساری بشریت است. آن هم پس از آن که نتوانست به هیچ یک از اهداف خود که در آغاز جنگ اعلام کرده بود، دست یابد. بلکه می‌بینیم به خاطر پایداری مردم فلسطین که هر روز اوج صبر و ثبات خود را ثابت کرده و مقابله قهرمانانه مقاومت مردم فلسطین که کل نوار غزه اعم از شمال و مرکز و جنوب آن و حتی جاهایی که دشمن قبلاً به آن‌ها وارد شده و خود را مسلط بر آن‌ها می‌دانست، در بر گرفته است، تنگنای دشمن در حال افزایش است و تعداد زیاد سربازان کشته و مجروح گواه آن است و این علی‌رغم زخم‌ها و دردها و محاصره‌ای است که دامن‌گیر مردم غزه است.
ما توانمندی‌های دشمن و حمایت‌هایی کشورهای حامی آن را که می‌خواهند دشمن از این نبرد پیروز بیرون بیاید و قدرت بازدارندگی خود را دوباره به دست بیاورد تا قوی‌ترین قدرت منطقه باقی بماند، دست کم نمی‌گیریم. اما مطمئن هستیم مردمی با این میزان از اراده، استواری و آمادگی برای فداکاری می‌توانند اهداف دشمن را ناکام بگذارند و آن‌ها را به زیر بکشند.
در برابر این استواری و مقابله قهرمانانه، فقط می‌توانیم بر مردم فلسطین و همه کسانی که در محکومیت دشمن و افشای جنایات آن فریاد زدند و کسانی که بر اساس مبانی ایمانی، ملی و انسانی در میدان جنگ در کنار این مردم ایستاده‌اند و در این راه فداکاری می‌کنند و نمی‌گذارند که دشمن مردم فلسطین را منزوی کرده و به اهداف خود برسد، درود می‌فرستیم.
اجلاس بی‌تأثیر
در این میان، اتحادیه عرب در بحرین تشکیل جلسه داد. مردم فلسطین انتظار داشتند که این اجلاس در حمایت از آن‌ها مواضع عملی اتخاذ کرده و در مقابل رژیم صهیونیستی صدای خود را بلند کنند و در حد و اندازه استواری قهرمانانه و فداکاری‌های این مردم باشند.
ما از این اجلاس انتظار نداشتیم که به دشمن اعلان جنگ کند، بلکه منتظر بودیم با توجه به امکانات و ابزارهای فشاری که در صورت همکاری و هماهنگی در اختیار دارد، می‌تواند در برابر دشمن و حامیان آن موضع قاطعانه‌ای اتخاذ کند یا حداقل به مردم خود اجازه دهد که با مردم فلسطین ابراز همبستگی کنند و دست یاری به سوی آن‌ها دراز نمایند.
متأسفانه این اجلاس، در این مرحله که آرمان فلسطین در سخت‌ترین مراحل خود قرار دارد، غیر از بیانیه محکومیت رژیم صهیونیستی خروجی دیگری نداشت، بلکه می‌بینیم هستند کسانی که به دنبال گسترش دایره عادی‌سازی با دشمن هستند و اتفاقات جاری را به گردن مقاومت می‌اندازند. این امر شاید سبب شود که دشمن تشویق به تداوم جنگ شود.
مقاومت دشمن را به چالش می‌کشد
به لبنان می‌رسیم، جایی که مقاومت همچنان به انتخاب خود برای یاری مردم فلسطین و حضور فعال در برابر ماشین نظامی دشمن و مقابله با تخریب‌های سیستماتیک روستاهای مرزی توسط دشمن ادامه می‌دهد. مقاومت افراد بزرگی از فرماندهان و کادرهای خود را قربانی کرده و هر روز درس تازه‌ای به دشمنی می‌دهد که خود را برای تهاجم جدید به لبنان آماده می‌کند. این که لبنان طعمه‌ای آسان برای این رژیم نبوده و نخواهد بود و قبل از انجام این کار باید به دقت فکر کند.
در مواجهه با آنچه در حال رخ دادن است، مجدداً از لبنانی‌ها، با همه طوایف، مذاهب و مواضع سیاسی‌شان می‌خواهیم همه این اقدامات را مایه حمایت از میهن در برابر توطئه‌های دشمن در حال و آینده این کشور بدانند و این که هر گونه هدف قرار دادن مقاومت در این مرحله خدمتی رایگان به دشمن است و به آن در رسیدن به اهداف خود در این کشور کمک می‌کند.
پرونده آوارگان و امنیت
در عین حال، بر ضرورت تلاش جدی برای جلوگیری از فرسایش سیاسی، اقتصادی و امنیتی، به دلیل پر نشدن خلأهای موجود در آن، چه در سطح ریاست جمهوری و چه در رسیدگی به پرونده‌هایی که در غیاب یک دولت کامل، به سرانجام نخواهد رسید، تأکید می‌کنیم. به ویژه پرونده آوارگان سوری و رویارویی با مرحله آتی که راه حل‌ها در منطقه به بلوغ خود می‌رسند.
در اینجا از موضع جامعی که در پارلمان در رابطه با موضوع آوارگان سوری اتخاذ شد، تقدیر می‌کنیم؛ اما اگر توافقی برای تدبیر ابتکارات عملی در قبال تصمیم گیران، چه در سوریه و چه در کشورهایی که بر سوریه تأثیرگذارند و از ایده باقیماندن آوارگان سوری در لبنان حمایت می‌کنند، وجود نداشته باشد، این موضع جامع نیز تأثیر مثبتی نخواهد داشت.
در سطح امنیتی، از تدابیر امنیتی اتخاذ شده توسط نیروهای امنیتی قدردانی می‌کنیم، اما این امر تنها با تقویت امنیت اجتماعی محقق می‌شود؛ زیرا بدون امنیت معیشت، هیچ امنیتی برای یک فرد زندگی وجود ندارد.
سالروز نکبت و 17 می
در این هفته، پانزدهم می سالروز نکبتی است که در فلسطین رخ داد. مناسبتی که یادآور دردها و مصائب و دلایلی است که منجر به بروز آن شد. نباید به ناله و زاری برای آنچه رخ داده بسنده کنیم، بلکه باید از تمام عناصر قدرت و ایستادگی، برای جلوگیری از تکرار نکبت توسط دشمن در عصر کنونی استفاده کنیم.
در خاتمه باید به مناسبتی دیگری بپردازیم و آن توافق 17 می است. توافقی که قرار بود کشور را به گروگان تبدیل کند، اما دستان مقاومت برای کشور سپیده دمی را رقم زد که این توافق را ساقط کرد. اولین ایستگاه برای ساقط کردن این توافق، تحصنی بود که در مسجد امام رضا(ع) بئر العبد به رهبری سید فضل الله(رض) صورت گرفت.
